Φοβίες

Σύμφωνα με το DSM-IV οι φοβίες ταξινομούνται στις εξής κατηγορίες: Ειδική φοβία: τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονο και επίμονο φόβο ο οποίος είναι υπερβολικός και παράλογος από την παρουσία ή την πρόβλεψη κάποιου ερεθίσματος (π.χ. ζώα ένεση , θέα αίματος) ή κάποιας κατάστασης( π.χ. αεροπορικά ταξίδια, ύψη, ένεση ). Κοινωνική φοβία: το άτομο με κοινωνική φοβία εκδηλώνει έντονο και επίμονο φόβο όταν χρειαστεί να ενεργήσει σε μια κοινωνική περίσταση όπως να μιλήσει ή να δράσει μπροστά σε κοινό, να εκτεθεί σε έλεγχο μπροστά σε άλλους ανθρώπους κ.α. Φοβάται ότι θα ενεργήσει με έναν τρόπο που θα το ταπεινώσει ή θα το φέρει σε αμηχανία ή θα δείξει συμπτώματα άγχους. Προσβολή πανικού: διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας κατά την οποία εμφανίστηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά της ώρας τέσσερα ή περισσότερα από τα παρακάτω: αίσθημα παλμών, καρδιά που σφυροκοπά ή γρήγορος καρδιακός ρυθμός, εφίδρωση, τρεμούλα ή έντονος τρόμος, αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας, αίσθημα πνιγμού, πόνος ή δυσφορία στο θώρακα, ναυτία και κοιλιακή ενόχληση, αίσθημα ζάλης, αστάθεια ή τάση για λιποθυμία, αποπραγματοποίηση  (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (ότι αποσπάται από τον ίδιο τον εαυτό του), φόβος ή απώλεια ελέγχου ή επερχόμενης τρέλας, φόβος θανάτου, παραισθησίες, ρίγη ή αίσθημα ζέστης. Αγοραφοβία: το άτομο βιώνει άγχος όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η φυγή είναι δύσκολη ή δεν θα υπάρξει βοήθεια σε περίπτωση που εκλυθεί προσβολή πανικού ή συμπτώματα τύπου πανικού. Οι φόβοι αφορούν ομάδες καταστάσεων στις οποίες περιλαμβάνονται το να είναι κάποιος μόνος έξω από το σπίτι, να είναι μέσα σε πλήθος, να στέκεται σε ουρά, να βρίσκεται πάνω σε γέφυρα ,να ταξιδεύει με λεωφορείο, τρένο ή αυτοκίνητο. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Μια άλλη κατηγορία αγχωδών διαταραχών είναι η ιδεοψυχαναγκαστική. Αυτή περιλαμβάνει είτε ιδεοληψίες είτε ψυχαναγκασμούς. Το άτομο που πάσχει από μια τέτοια διαταραχή κάνει επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, έχει παρορμήσεις και εικόνες οι οποίες βιώνονται κάποιες φορές ως παρείσακτες και απρόσφορες και δεν αποτελούν απλά υπερβολικές ανησυχίες για προβλήματα της καθημερινής ζωής του  προκαλούν άγχος και ενόχληση και προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις καταστείλει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη. Το άτομο αναγνωρίζει ότι αυτές οι σκέψεις είναι προϊόντα του δικού του νου και δεν επιβάλλονται από έξω. Αντίστοιχα στον ψυχαναγκασμό αντί για σκέψεις το άτομο επαναλαμβάνει συμπεριφορές (π.χ πλύσιμο χεριών, τακτοποίηση, έλεγχος) ή κάνει νοερές πράξεις π.χ. προσευχές, μετρήσεις, επαναλήψεις λέξεων τις οποίες νιώθει ότι είναι αναγκασμένο να εκτελεί σε απάντηση μιας ιδεοληψίας ή σύμφωνα με κανόνες που πρέπει να ακολουθηθούν αυστηρά.  Προβαίνει σε μια τέτοια διαδικασία η οποία είναι χρονοβόρα, επίπονη και προκαλεί προβλήματα στην ζωή του και στην καθημερινότητα του, με σκοπό να μειώσει την ενόχληση ή να αποτρέψει κάποιο απευκταίο γεγονός ή κατάσταση. Ωστόσο, αυτές οι συμπεριφορές ή οι νοερές πράξεις δεν έχουν ρεαλιστική βάση ή είναι σαφώς υπερβολικές. Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες: αυτήν την διαταραχή την παρουσιάζουν κάποια άτομα τα οποία βίωσαν ένα τραυματικό γεγονός απειλητικό για την ζωή, την σωματική ακεραιότητα των ιδίων ή των άλλων. Προκλήθηκαν έντονος φόβος, τρόμος ή αίσθημα αβοήθητου. Επαναβιώνουν το γεγονός επίμονα είτε με επαναλαμβανόμενες σκέψεις του γεγονότος, με επαναλαμβανόμενα όνειρα, παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, φλασμπακ και νιώθουν έντονη ενόχληση ψυχολογική και σωματική όταν υπάρχουν εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος. Προσπαθούν με κάθε τρόπο να αποφύγουν σκέψεις αισθήματα ,συζητήσεις που συνδέονται με το γεγονός ακόμη άτομα και δραστηριότητες, τόπους που τους φέρνουν στο νου την τραυματική εμπειρία, ενώ παράλληλα μειώνεται αισθητά και το ενδιαφέρον τους να συμμετέχουν σε κάποια δραστηριότητα, να διατηρήσουν τις κοινωνικές τους επαφές ενώ είναι και απαισιόδοξοι για το μέλλον τους. Υπάρχουν περίοδοι υπερδιέγερσης που χαρακτηρίζονται από δυσκολίες στον ύπνο, ευερεθιστότητα και εκρήξεις θυμού, δυσκολία συγκέντρωσης και υπερεπαγρύπνηση, υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα. Λοιπές αγχώδεις διαταραχές: Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή,  Αγχώδης Διαταραχή οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση, Αγχώδης Διαταραχή προκαλούμενη από ουσίες. Η πρόγνωση για την θεραπεία των φοβιών είναι ελπιδοφόρα αφού σε ποσοστό 80% θεραπεύονται. Αντίθετα η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή θεραπεύεται μόνο σε ποσοστό 10-15 τοις εκατό. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει τόσο ψυχοθεραπεία με έναν εξειδικευμένο θεραπευτή στην αντιμετώπιση των φοβιών όσο και φαρμακοθεραπεία όπου κριθεί απαραίτητο ή τον συνδυασμό και των δυο για καλύτερη αντιμετώπιση. Ως προς την ψυχοθεραπεία, συνήθως ακολουθείται γνωστικού-συμπεριφοριστικού τύπου προσέγγιση που στόχο έχουν την εξοικείωση  με το φοβικό ερέθισμα, τη διαχείριση του άγχους, την αλλαγή αντιλήψεων ώστε η κατάσταση να γίνει υποφερτή.  Η φαρμακευτική αγωγή γίνεται κυρίως με βενζοδιαζεπίνες ή με σύγχρονα αντικαταθλιπτικά φάρμακα με αγχολυτική δράση.   Βασιλαδιώτη Βασιλική Ψυχολόγος