Το φαινόμενο που ονομάζεται φωτογήρανση

H φωτογήρανση είναι ένα φαινόμενο το οποίο περιγράφει την εικόνα της πρόωρης γήρανσης του δέρματος η οποία έχει επέλθει μετά από αρκετή έκθεσή του στην ηλιακή ακτινοβολία.  Η ηλιακή ακτινοβολία έχει βλαβερές επιδράσεις στο κολλαγόνο, την ελαστίνη, προκαλεί αφυδάτωση, ενισχύει το σχηματισμό ελευθέρων ριζών, και άρα εντείνει το φαινόμενο της γήρανσης του δέρματος. Οι ανθεκτικές ίνες κολλαγόνου που βρίσκονται στο δέρµα παρέχουν σ’ αυτό ένα βαθµό πυκνότητας και δύναµης. Το κολλαγόνο όµως µειώνεται φυσιολογικά µε ρυθµό 1% περίπου ετησίως. Στο νεανικό δέρµα µεµονωµένες ίνες κολλαγόνου οργανώνονται σε δέσµες. Με την πάροδο όµως των χρόνων οι δέσµες αυτές γίνονται φαρδύτερες και στοιβάζονται η µια πάνω στην άλλη ειδικά αν έχει προηγηθεί σηµαντική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Έτσι το εξαιρετικό δίκτυο κολλαγόνου παραµορφώνεται. Σύµφωνα µε κάποιους ειδικούς και έρευνες που έγιναν, οι γρηγορότερες και βαθύτερες αλλαγές πρόωρης γήρανσης συµβαίνουν στις ίνες ελαστίνης όταν υπάρχει έντονη έκθεση στις UV.  Οι ίνες σταδιακά φαρδαίνουν και ενώ κανονικά αγγίζουν η µια την άλλη µε τα εύθραυστα κλαδάκια τους, αυτά γίνονται σκληρά και τελικά εκφυλίζονται και γίνονται µια µπερδεµένη µάζα. Οι λεπτές ίνες ελαστίνης γίνονται άκαµπτες, παχιές και το δέρµα χάνει την ελαστικότητα του. Αυτές βέβαια οι αλλαγές συµβαίνουν σ’ όλους µε την πάροδο του χρόνου καθώς τα κύτταρα γερνούν, αλλά σε δέρµατα που έχουν υπερεκτεθεί σε UV, η ελαστίνη παραµορφώνεται. Η δοµή της αλλάζει και µάλιστα το δέρµα γίνεται πιο παχύ σε κάποιες περιοχές κυρίως αυτές που εκτίθενται πολύ στον ήλιο. Αυτό ονοµάζεται ηλιακή ελάστωση. Η υπεριώδης ακτινοβολία, µέσω του ηλιακού φωτός, βοµβαρδίζει την επιφάνεια του δέρµατος και δηµιουργεί φυσικές ενζυµατικές αντιδράσεις και ελεύθερες ρίζες που καταστρέφουν τα δερµατικά κύτταρα.  Οι ελεύθερες ρίζες κυρίως, καταστρέφουν τις µεµβράνες του κυτταρικού τοιχώµατος. Τα κύτταρα περιέχουν κυτταρόπλασµα, το οποίο αποτελείται κυρίως από νερό. Όταν οι µεµβράνες τους τραυµατίζονται, το νερό στο κυτταρόπλασµα αρχίζει να διαρρέει. Το νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή κάθε κυττάρου. Είναι αυτό που το σώζει από την καταστροφή. Έτσι, ένας απ’ τους σκοπούς της φυσικής χηµείας του σώµατος είναι να διασφαλίσει ότι το κάθε κύτταρο είναι γεµάτο µε νερό στο εσωτερικό του και ότι υπάρχει απαραίτητη υγρασία στο εξωτερικό. Χωρίς το κατάλληλο απόθεµα νερού, τα δερµατικά κύτταρα διαχωρίζονται και οι δοµές που υποστηρίζουν το δέρµα γίνονται σκληρές και χάνουν την ευλυγισία τους. Αν το δέρµα έχει υποστεί έντονη ηλιακή ακτινοβολία, τότε τα κύτταρα του έχουν χάσει την ικανότητα τους να συγκρατούν νερό. Όσο συνεχίζεται η έκθεση στην ακτινοβολία τόσο περισσότερο νερό χάνεται και το κύτταρο εξασθενεί. Αυτή η εξασθένιση σηµαίνει ότι ξεκινά ένας καταστροφικός κύκλος συνεχούς έλλειψης νερού- υγρασίας, που κάνει το δέρµα ακόµα πιο εύθραυστο και επιρρεπές στην ηλιακή ακτινοβολία. Οι UV-A ακτινοβολίες είναι οι κύριες υπεύθυνοι της γήρανσης του δέρµατος, ουσιαστικά εξαιτίας των σχηµατισµό ελευθέρων ριζών . Σε πρώιµο στάδιο φωτογήρανσης, η επιδερµίδα παχύνεται ώστε να αµύνεται καλύτερα κατά του φωτός και η αύξηση παραγωγής µελανίνης στις εκτεθειµένες στο φως ζώνες συµβάλλει επίσης σε αυτή την προστασία. Αλλά σε προχωρηµένο στάδιο η επιδερµίδα έχει πλέον εξαντληθεί από τον αγώνα κατά του οξειδωτικού στρες και των ελευθέρων ριζών και αρχίζει να λεπτύνεται και να ατροφεί. Λίγο λίγο, τα µελανινοκύτταρα και τα κύτταρα του Λάνγκερχανς εξαφανίζονται και οι µεταλλάξεις που επισυµβαίνουν στους πυρήνες των κερατινοκυττάρων συνεπάγονται µεταβολές της µορφολογίας τους και την εµφάνιση προκαρκινικών καταστάσεων. Με την πάροδο του χρόνου το δέρµα χάνει µέρος της ελαστικότητας του και ρυτιδώνεται. Σύµφωνα µε υπολογισµούς µετά την ηλικία των 18 ετών το δέρµα χάνει το 1% της βιολογικής του δύναµης κάθε χρόνο. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο έχει παρόµοια αποτελέσµατα µε το γήρας κάνοντας το δέρµα να φαίνεται πιο γηρασµένο απ’ ότι είναι. Το χόριο του δέρµατος βρίσκεται κάτω από την επιδερµίδα και είναι πλούσιο σε ισχυρές ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης που παράγονται απ’ τους ινοβλάστες και δίνουν στο δέρµα σφρίγος και ελαστικότητα. Η έκθεση όµως στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδίως στην UV-A προκαλεί απώλεια της απαλότητας και της ευπλαστότητας. Οι αλλοιώσεις αυτές οφείλονται στην τοξική δράση που ασκούν οι UV-A στους ινοβλάστες και συνεπάγεται µε ελάττωση του αριθµού των ινών που παράγονται καθώς επίσης και µε την παραγωγή κακής ποιότητας κολλαγόνου και ελαστίνης. Η καταστροφή των ινών αρχίζει στο επιφανειακό τµήµα του χορίου και κατόπιν επεκτείνεται προοδευτικά κατά βάθος, εξηγώντας γιατί οι ρυτίδες γίνονται όλο και πιο βαθιές. Οι φυσιολογικές ίνες αντικαθίστανται λίγο λίγο από όξινες ουσίες που δεν συγκρατούν καλά το νερό πράγµα που συµβάλλει στην αποξήρανση του δέρµατος και εξηγείται κατά ένα µεγάλο µέρος η τραχύτητα του. Συγχρόνως παρατηρείται προοδευτική καταστροφή των αγγείων η οποία ευνοεί την ταλαιπωρία του χορίου και της επιδερµίδας. Στην επιφάνεια εµφανίζονται διευρύνσεις µοβ χρώµατος που αντιστοιχούν σε ρήξεις τριχοειδών αγγείων (ευρυαγγείες) καθώς και µελαγχρωµατικές κηλίδες-δυσχρωµίες. Επιπλέον, οι ιδρωτοποιοί εξαφανίζονται προοδευτικά και οι σµηγµατογόνοι αδένες µεγαλώνουν µεν αλλά δεν εκκρίνουν πλέον σωστά το σµήγµα τους, µε συνέπεια να µην λιπαίνεται φυσικά η επιδερµίδα και να προκαλείται διαδερµική απώλεια νερού (αφυδάτωση).   Ζάρπα Ευαγγελία Πτυχ. Αισθητικός - Κοσμητολόγος Καθηγήτρια Αισθητικής - Πιστοποίησης Εισηγήτρια Σεμιναρίων