Το άγχος και οι επιδράσεις του

Άγχος είναι η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που βιώνουμε όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με άγνωστες ή ασαφείς καταστάσεις. Στην ουσία το άγχος αποτελεί συγκεκαλυμμένο  φόβο. Ο φόβος είναι  το συναίσθημα που βιώνει κάποιος όταν για οποιοδήποτε λόγο αντιληφθεί ότι κινδυνεύει ή απειλείται και γίνεται εύκολα αντιληπτός από το άτομο όταν το ερέθισμα είναι εξωτερικό και συγκεκριμένο (π.χ. η θέα ενός άγριου ζώου). Σε άλλες περιπτώσεις όμως και ιδιαίτερα στη σύνθετη πραγματικότητα που ζούμε το ερέθισμα που προκαλεί τον φόβο δεν είναι ορατό ούτε εύκολο να προσδιοριστεί τη δεδομένη στιγμή. Τότε το άτομο βιώνει  άγχος. Πέρα από το δυσάρεστο συναίσθημα προκαλούνται και σωματικές αντιδράσεις που προετοιμάζουν τον οργανισμό για «μάχη ή φυγή». Η αρτηριακή πίεση και η ταχυκαρδία αυξάνεται ώστε να πάει περισσότερο αίμα στους ιστούς του οργανισμού, ο μυϊκός τόνος των σκελετικών μυών επίσης αυξάνεται  με σκοπό να είναι σε θέση το σώμα να τρέξει ή να πολεμήσει πιο αποτελεσματικά. Άλλες σωματικές αντιδράσεις μπορεί να είναι η εφίδρωση, ο μυϊκός πόνος, το τρέμουλο, ο πονοκέφαλος κ.α. Το άγχος όταν βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα μπορεί να είναι δημιουργικό. Από την μια πλευρά δρα προστατευτικά μπροστά σε μια απειλητική κατάσταση διότι προειδοποιεί το άτομο για ενδεχόμενο κίνδυνο, και από την άλλη διευκολύνει την εγρήγορση και βελτιώνει την απόδοση στις διάφορες δραστηριότητες. Όταν όμως αυξηθεί πάνω από κάποια όρια έχει τα αντίθετα αποτελέσματα στην απόδοση   προκαλώντας προβλήματα στην συγκέντρωση, στην προσοχή και στη μνήμη. Επίσης, παρατεταμένες περίοδοι άγχους χωρίς περιόδους χαλάρωσης μπορούν να προκαλέσουν ψυχικές και σωματικές παθήσεις. Ως προς την ένταση αλλά και τα ερεθίσματα που το προκαλούν (εσωτερικά ή  εξωτερικά) υπάρχουν μεγάλες  ατομικές διαφορές. Κάθε άτομο αντιλαμβάνεται περισσότερο ή λιγότερο απειλητικά κάποια ερεθίσματα , ο τρόπος που  βιώνεται   μπορεί να είναι διαφορετικός ακόμη και το ίδιο πρόσωπο  κατά περιόδους της ζωής του να αγχώνεται περισσότερο ή λιγότερο εύκολα. Πολλές είναι οι έρευνες που έχουν γίνει με σκοπό να διαπιστώσουν αν και σε ποιο βαθμό το άγχος όταν είναι έντονο επηρεάζει την σωματική υγεία. Τα αποτελέσματα των ερευνών στην πλειοψηφία τους δείχνουν μια ισχυρή συσχέτιση του  έντονου άγχους με την σωματική υγεία. Όπως προκύπτει από ερευνητικά δεδομένα το άγχος έχει πέντε τρόπους που επιδρά στην  σωματική υγεία: α) μέσα από αλλαγές στην οργανική λειτουργία, Β) μέσω της αύξησης των συμπεριφορών υψηλού κινδύνου γ) μειωμένη αντίδραση στο άγχος δ) νευρολογική υπερευαισθησία και ε) ανεπαρκείς στρατηγικές αντιμετώπισης. Έχει βρεθεί ότι το 25 τοις εκατό του γενικού πληθυσμού(περισσότερες οι γυναίκες) απευθύνεται στην πρωτοβάθμια φροντίδα με συμπτώματα ψυχογενούς αιτιολογίας.. Τα κύρια οργανικά συστήματα που τα συμπτώματα του άγχους εκδηλώνονται είναι το κυκλοφορικό, το αναπνευστικό, το κεντρικό νευρικό, ουροποιογεννητικό και γαστρεντερικό. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι προκάρδια άλγη, αίσθημα προκάρδιων παλμών, κεφαλαλγίες, γαστρεντερικές διαταραχές, γυναικολογικά προβλήματα, νευροδερματίτιδα, ινομυαλγία κ.α. Άλλες έρευνες έχουν σχετίσει το άγχος με μολυσματικές ασθένειες, καρκίνο, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτης, άσθμα, παχυσαρκία, λοιμώξεις του αναπνευστικού. Με βάση τα παραπάνω το άγχος καθίσταται ένας από τους κύριους αιτιολογικούς παράγοντες για την εμφάνιση και την πορεία μιας νόσου αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί και η επίδραση τρίτων  παραγόντων  που μπορεί να είναι παρόντες. Αντίστοιχα, ορισμένες παθήσεις έχει βρεθεί ότι όταν εκδηλωθούν, επηρεάζουν τα επίπεδα του άγχους. Οι σωματικές αιτίες άγχους είναι ο υπερθυρεοειδισμός, υπερπαραθυροειδισμός, φαιοχρωμοκύττωμα, λαβυρινθική δυσλειτουργία, υπογλυκαιμία, επιληψία, καρκινοειδές, καρδιακές αρρυθμίες, υπερκοιλιακή ταχυκαρδία, καρδιακή ανεπάρκεια, πνευμονική εμβολή, στηθάγχη, υποξία.   Βασιλαδιώτη Βασιλική  Ψυχολόγος