Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

Το Σ. Π..Ω περιλαµβάνει µία οµάδα καταστάσεων που χαρακτηρίζονται από άλλοτε αλλού βαθµού υπερανδρογοναιµία, διαταραχές κύκλου, στειρότητα, δασυτριχισµό, παχυσαρκία και άλλες λιγότερο συχνές κλινικές εκδηλώσεις. Ο όρος Σ. Π. Ω. προτάθηκε αρχικά απ' τουςStein και Leventhal ( 1935 ) για ένα ορισµένο τύπο διαταραχής, που συνδύαζε αµηνόρροια και αµφοτερόπλευρη διόγκωση των ωοθηκών.Σήµερα ο όρος όµως είναι πολύ περιεκτικός και περιλαµβάνει µία σειρά παραλλαγών µε σηµαντικές µεταξύ τους αποκλίσεις. Στην πιο τυπική του µορφή το Σ. Π. Ω. χαρακτηρίζεται από έλλειψη ωορρηξίας, συνεχή διέγερση ωοθηκών από δυσανάλογα υψηλή συγκέντρωση 1.Η και υπερπαραγωγή ωοθηκικών ανδρογόνων. Συνέπεια παρατεταµένης διέγερσης µε Ι,Η είναι η µορφολογική εµφάνιση των ωοθηκών ενώ οι βιολογικές εκδηλώσεις από την υπερανδρογοναιµία παρουσιάζονται σε διάφορα όργανα και συστήµατα και ιδιαίτερα στο δέρµα.  

Συµπτωµατολογία

  Η κλασική και συνηθέστερη εκδήλωση του Σ. Π. Ω. είναι η αραιοµηνόρροια, που εγκαθίσταται συνήθως από την εποχή της ήβης και επιδεινώνεται προοδευτικά για να καταλήξει σε αµηνόρροια, χωρίς να µεσολαβήσουν κανονικοί κύκλοι. Η αραιοµηνόρροια οφείλεται σε µόνιµη έλλειψη της ωορρηξίας, η οποία συνεπάγεται και στείρωση της ασθενούς. Συγχρόνως εµφανίζεται και δασυτριχισµός που η ένταση του ποικίλλει. Τις • περισσότερες φορές έχει τη µορφή µέτριου δασυτριχισµού αλλά µπορεί να είναι σηµαντικός και να µοιάζει µε εκείνον που παρατηρείται στους αρρενοποιητικούς όγκους. Από τα λοιπά αρρενοποιητικά σηµεία η ακµή και η σµηγµατόρροια µπορεί να συνοδεύουν το δασυτριχισµό, ενώ η υπερτροφία της κλειτορίδας και το βραχνός της φωνής είναι σπάνια. Η παχυσαρκία δεν είναι σταθερό εύρηµα. Το Σ. Π. Ω., σπανιότερα µπορεί να εκδηλωθεί και µε άλλες ανωµαλίες της εµµήνου ρύσεως, όπως η πρωτοπαθής αµηνόρροια και οι λειτουργικές αιµορραγίες ή και να εµφανίσει µερικούς ωορρηκτικούς κύκλους, όπως έχει βεβαιωθεί από την ανεύρεση ωχρών σωµατίων στις περιπτώσεις που χειρουργήθηκαν. Τα τελευταία όµως χρόνια µε την ευρεία εφαρµογή των υπερήχων φάνηκε ότι πολυκυστικές ωοθήκες   εµφανίζουν  γυναίκες   οι   οποίες   µπορεί  να   έχουν   φυσιολογική   περίοδο   και   δεν παρουσιάζουν δασυτριχισµό. Υπάρχει εντούτοις κληρονοµική προδιάθεση αφού διαπιστώθηκε ότι ακόµη   και   πρώτου   βαθµού   συγγενείς   ασθενών   µε   πολυκυστικές   ωοθήκες   παρουσιάζουν πολυκυστική µορφολογία στους υπερήχους, χωρίς ανάλογη κλινική εικόνα.  

Παθολογοανατοµικά ευρήµατα — ιστολογική εικόνα

  Η χαρακτηριστική µακροσκοπική εικόνα των ωοθηκών στο Σ. Π. Ω. είναι η αµφοτερόπλευρη διόγκωση και η στιλπνή, λεία και λευκωπή εµφάνιση τους. Στη διατοµή παρατηρείται πάχυνση του ινώδη χιτώνα, στην οποία οφείλεται η εµφάνιση των ωοθηκών και η παρουσία πολυάριθµων µικρών κυστικών ωοθυλακίων διαµέτρου 2-6 mm που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια και είναι γεµάτες µε διαυγές υγρό. Η έσω θήκη που περιβάλλει τα κυστικά ωοθυλάκια εµφανίζει υπερπλασία των κυττάρων και αυτό αποτελεί το σταθερότερο και χαρακτηριστικότερο παθολογοανατοµικό εύρηµα του συνδρόµου. Η υπερπλασία αυτή αποδίδεται στη διέγερση που δέχονται τα κύτταρα της έσω θήκης από τα µεγάλα ποσά της 1.Η που θεωρείται ότι έχει σαν αποτέλεσµα την υπερπαραγωγή των ωοθηκικών ανδρογόνων.   Τα ωοθυλάκια δεν ωριµάζουν στο Σ. Π. Ω. αλλά υφίσταται ατρησία, ίσως από την επίδραση των ανδρογόνων που παράγονται σε αφθονία. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις µπορεί να παρατηρηθεί ωρίµανση και σχηµατισµός του ωχρού σωµατίου.  

Παθογένεια

  Ο τρόπος γενέσεως των ορµονικών ανωµαλιών που συνοδεύουν το Σ.Π.Ω. και προκαλούν τις κλινικές εκδηλώσεις του συνδρόµου δεν είναι γνωστός. Κατά µία άποψη η ανωµαλία ξεκινάει από τα επινεφρίδια µε αύξηση των επινεφριδικών ανδρογόνων κατά την αδρεναρχή. Η αύξηση αυτή συνεπάγεται µεγαλύτερη παραγωγή οιστρογόνων - κυρίως οιστρόνης - στη περιφέρεια, τα οποία διεγείρουν την έκκριση της LH , η οποία µε τη σειρά της µαστιγώνει τα κύτταρα της έσω θήκης για την έκκριση των ωοθηκικών ανδρογόνων. Τα ωοθηκικά ανδρογόνα-κυρίως η ∆4-ανδροστενδιόνη-µετατρέπονται και αυτά σε οιστρογόνα που συνεχίζουν τη δράση τους στην έκκριση της LH και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται, µεταξύ ωοθηκών και υποφύσεως πλέον, ενώ το αρχικό έναυσµα δόθηκε απ' τα επινεφρίδια. Ο ανωτέρω παθογενετικός µηχανισµός εξηγεί την εµφάνιση της κλινικής εικόνας και των παθολογοανατοµικών αλλοιώσεων του Σ. Π. Ω., σε καταστάσεις που έχουµε υπερανδρογοναιµία η αυξηµένη και µη κυκλική παραγωγή οιστρογόνων, όπως σε ορισµένες περιπτώσεις συνδρόµου Cushing και σε ελαφρές µορφές συγγενούς υπερπλασίας των επινεφριδίων.  

∆ιάγνωση

  Η διάγνωση του Σ. Π. Ω. στις τυπικές του µορφές γίνεται από την κλινική εικόνα και επιβεβαιώνεται απ' τα χαρακτηριστικά ευρήµατα. Η κλινική εξέταση µπορεί να αποκαλύψει υπερτρίχωση στο πρόσωπο, στο στήθος, στους µαστούς και στην κοιλιά, οι ωοθήκες δεν είναι πάντοτε διογκωµένες και σε 40% των περιπτώσεων είναι φυσιολογικές.   Τα ορµονικά ευρήµατα περιλαµβάνουν :  

1. την ανεύρεση αυξηµένων ανδρογόνων

 

2. υψηλής οιστρόνης

 

3. υψηλής βασικής τιµής LH και φυσιολογικής ή χαµηλής FSΗ

 

4. και κυρίως τη µεγάλη αύξηση της LΗ σε αντίθεση µε τηνFSH, ύστερα από διέγερση µε LRΗ.

  Η προγεστερόνη του ορού είναι ελαττωµένη. Η χορήγηση µεδροξυπρογεστερόνης για 7-10 µέρες θα προκαλέσει αιµορραγία µετά τη διακοπή της, το εύρηµα αυτό είναι τόσο σταθερό ώστε σε περίπτωση που αυτή δεν επέλθει, η διάγνωση αµφισβητείται. Η διαφορική διαγνωστική θα γίνει από τις αραιοµηνόρροιες άλλης αιτιολογίας, από τις µορφές της συγγενούς υπερπλασίας των επινεφριδίων όψιµης εκδηλώσεως απ' το σύνδροµο  υπερθηκώσεως  των  ωοθηκών  και  από  τους  αρρενοποιητικούς  όγκους  των ωοθηκών ή των επινεφριδίων. Η    έλλειψη    των    ορµονικών    χαρακτηριστικών    του    Σ.    Π.    Ω    διαχωρίζει    τις αραιοµηνόρροιες άλλης  αιτιολογίας. Η χαρακτηριστική ορµονική έκκριση της συγγενούς υπερπλασίας των επινεφριδίων και η δυνατότητα αναστολής της µε δεξαµεθαζόνη επιτρέπουν τη διάγνωση της. Το σύνδροµο της υπερθήκωσης των ωοθηκών είναι σπάνιο και παρουσιάζει παρόµοια κλινικά και ορµονικά χαρακτηριστικά µε τους αρρενοποιητικούς όγκους. Χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη νησίδων ωχρινοποιηµένων κυττάρων της έσω θήκης. Η LΗ, όπως η FSΗ, είναι φυσιολογικές ή  χαµηλές. Εκτός  από  τον δασυτριχισµό, συνοδεύεται και από άλλα αρρενοποιητικά συµπτώµατα. Η σειρά συχνότητας    εµφάνισης    των    συµπτωµάτων    είναι: αµηνόρροια,  δασυτριχισµός, υπερτροφία της κλειτορίδας, βραχνός φωνής, ατροφία στήθους και µυϊκή υπερτροφία. Σ' αυτές τις περιπτώσεις η κοιλιοσκοπία και η βιοψία των ωοθηκών και εν' ανάγκη η λαπαροτοµία, θα βοηθήσουν τη διάγνωση.   Θεραπεία   Η θεραπευτική προσέγγιση µπορεί να αποσκοπεί  στην αντιµετώπιση της ανωορρηξίας, στην διατήρηση της τακτικής εµµηνορυσίας ή στην βελτίωση των συνεπειών της υπερανδρογοναιµίας στο καλυπτήριο σύστηµα µε τοπική ή συστηµατική αγωγή.  

1. Η αντιµετώπιση της ανωορρηξίας στο Σ . Π . Ω µεθοδεύετε κύρια µε φαρµακευτικούς παράγοντες και επί αποτυχίας αυτών µε χειρουργικές τεχνικές
2. Η διατήρηση στοιχειωδώς  τακτικού κύκλου σε περιπτώσεις αραιό- ή δευτεροπαθούς αµηνόρροιας και φυσιολογικής διάρκειας και/ή ποσότητας εµµηνορυσίας αποτελεί συχνά το  κύριο  µέληµα που  δεν  επιθυµούν ή  δεν  έχουν  ανάγκη  αγωγής  για  πρόκληση ωορρηξίας ή δασυτριχισµού
3. Η αντιµετώπιση του δασυτριχισµού και της ακµής, γίνετε ανεξάρτητα ή σε συνδιασµό µε την  ανάγκη διατήρησης τακτικού κύκλου και  περιλαµβάνει τοπική  θεραπεία  ή συστηµατική αγωγή.

  Επιμέλεια άρθρου Ζάρπα Ευαγγελία Πτυχ. Αισθητικής – Κοσμητολογίας Καθηγήτρια Αισθητικής – Εισηγήτρια Σεμιναρίων