Σχολικός εκφοβισμός

Με τον όρο σχολικός εκφοβισμός, περιγράφεται η κατάσταση εκείνη όπου ένας μαθητής, χρησιμοποιεί επαναλαμβανόμενα την άσκηση βίας, σε έναν άλλο μαθητή, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου.  Ο σχολικός εκφοβισμός περιλαμβάνει και τη σεξουαλική βία,αλλά κυρίως συμπεριφορές που αρχικά φαίνονται άκακες, αλλά αποσκοπούν σε αυτά τα οποία προαναφέραμε.  Μπορεί να γίνει και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος για παράδειγμα στο δρόμο για το σχολείο ή σε ένα πάρτυ με συμμαθητές κ.λ.π. Οι επιθέσεις μπορεί να είναι λεκτικές, κοροϊδίες, μπορεί να εκφράζεται με απομόνωση ενός παιδιού από τις παρέες και ίσως γίνεται με χτυπήματα στο παιδί.  Ωστόσο θα πρέπει να πούμε πως κάθε εκδήλωση επιθετικότητας μεταξύ των παιδιών δεν αποτελεί σχολικό εκφοβισμό.  Διαφέρει από τη βία γιατί είναι συστηματικός και γίνεται με πρόθεση, ενώ αν κάποιο παιδί διαφωνήσει στο παιχνίδι και ασκήσει βία, τότε αυτό δεν αποτελεί εκφοβισμό. Είναι ένα φαινόμενο που παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις.  Το παιδί θύτης εξαιτίας του φαινομένου, τις περισσότερες φορές, έχει σοβαρές συνέπειες.  Είναι πιθανό να εμφανίσει άγχος, ψυχοσωματικά συμπτώματα, διαταραχές ύπνου ή διατροφής, σχολική άρνηση, μαθησιακές δυσκολίες, κατάθλιψη, ακόμη και αυτοκτονικό ιδεασμό. Τα παιδιά που ασκούν εκφοβισμό κινδυνεύουν να εμφανίσουν σχολική αποτυχία και να αναπτύξουν παραβατική συμπεριφορά. Τα περιστατικά είναι συχνότερα στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού και στο Γυμνάσιο. Γνωρίζουμε ότι λιγότερα από τα μισά θύματα εκφοβισμού μιλούν για αυτό που τους συμβαίνει και συνήθως αυτό γίνεται σε φίλους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους. Επομένως είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι γονείς να μπορούν να αναγνωρίσουν  τις ενδείξεις ότι ένα παιδί εκφοβίζεται ή εκφοβίζει. Ένας γονιός μπορεί να καταλάβει αν εκφοβίζεται το παιδί του, αν ζητάει περισσότερο χαρτζιλίκι, αν χάνει τα πράγματά του, αν επιστρέφει χτυπημένο, με σκισμένα ρούχα ή λερωμένα, αν είναι λυπημένο ή αγχομένο και αρνείται να πάει στο σχολείο.  Αν επίσης παραπονιέται ότι πονάει πριν ή κατά τη διάρκεια του σχολείου και θέλει να μην πάει ή να φύγει, αν δυσκολεύεται να κοιμηθεί ή βλέπει εφιάλτες,  αν δεν θέλει να συμμετέχει σε σχολικές δραστηριότητες.  Επίσης συνήθως τρώει λιγότερο και δεν αποδίδει όπως πριν στα μαθήματά του. Ένας γονιός πάλι μπορεί να καταλάβει ότι το παιδί του εκφοβίζει άλλα παιδιά, αν επιστρέφει με πράγματα που δεν του ανήκουν και δεν εξηγεί πού τα βρήκε, αν έχει χρήματα που επίσης δεν του έχουμε δώσει εμείς.  Πιθανότατα εκφράσει βίαιη και απότομη συμπεριφορά εντός και εκτός του σχολείου και προς εμάς και τέλος αν κάνει παρέα με παιδιά που έχουν εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά. Στην περίπτωση που ένα παιδί εκφοβίζεται πρέπει οι γονείς να το ρωτήσουν ευθέως και να το ενθαρρύνουν που τους το είπε.  Οι δάσκαλοι πρέπει να είναι ενήμεροι, δεν πρέπει η συμβουλή να είναι ανταποδωτική, δηλαδή δεν πρέπει να ασκήσει βία και το παιδί επειδή εκφοβηθηκε και πρέπει να καταλάβει το παιδί πως δεν έχει κάνει κάτι κακό αυτό, είναι φταίξιμο των άλλων.  Πρέπει να ενισχύσουμε τις ικανότητες και τις δεξιότητές του, ώστε να αναπτύξει έναν κοινωνικό περίγυρο στον οποίο να μπορεί να έχει μία θέση βάσει των δεξιοτήτων του.  Αν πάλι μετά από αυτά η κατάσταση συνεχιστεί, τότε πρέπει το παιδί να επισκεφθεί έναν ειδικό. Αν το παιδί μας εκφοβίζει άλλα παιδιά, τότε  πρέπει το παιδί να βρίσκεται σε ένα οργανωμένο περιβάλλον με σαφείς κανόνες για τη συμπεριφορά του, να μη χρησιμοποιείται βία για να συνετιστεί και θα πρέπει να γίνει μία συζητηση για τους κανόνες του σχολείου και για τη συμπεριφορά προς τα άλλα παιδιά. Βασικό είναι επίσης το παιδί να μάθει να σέβεται και να αποδέχεται τη διαφορετικότητα.  Οι γονείς θα πρέπει να μιλήσουν με τους δασκάλους, να τους βοηθήσουν και να παρακολουθούν την εξέλιξη της κατάστασης.   Μαρία Νομικού Ψυχολόγος