Πρωτεΐνες υδατάνθρακες και λίπη

ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ   Η ονομασία πρωτεΐνες προέρχεται από το ρήμα "πρωτεύω" και σημαίνει την εξαιρετική σημασία που έχουν οι πρωτεϊνες για την υγεία του ανθρωπίνου σώματος. Οι πρωτεϊνες :

1. Πλάθουν νέους ιστούς και αναπλάθουν τους φθαρμένους
2. Είναι απαραίτητες για τον σχηματισμό νυχιών, τριχών και της επιδερμίδας, ενώ συμμετέχουν σε όλες σχεδόν τις εκκρίσεις του οργανισμού(ιδρώτας ,σάλιο , ούρα)
3. Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή θερμότητας
4. Βοηθούν τον οργανισμό να αμύνεται στις ασθένειες.
5. Δεν αποθηκεύονται (όπως οι υδατάνθρακες και τα λίπη).

Ανάλογα με την προέλευσή τους χωρίζονται σε φυτικής προέλευσης (π.χ όσπρια) και ζωικής προέλευσης (κρεατικά,γαλακτοτυροκομικά). Σε μία ισοζυγισμένη δίαιτα οι πρωτεϊνες πρέπει να καλύπτουν το 12-15% της ολικής θερμιδικής ημερήσιας πρόσληψης, ενώ σε επιλεγμένες καταστάσεις μπορεί να φτάσει το 20%. 1gr πρωτεϊνών όταν καίγεται, αποδίδει 4,1 kcal(θερμίδες). Τις συναντάμε στα κρεατικά, στα πουλερικά, στα γαλακτοτυροκομικά, στο αυγό και στα όσπρια.     ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ   Οι υδατάνθρακες :   1)δίνουν στον οργανισμό του ανθρώπου την ενέργεια = θερμίδες ,εκείνη, που έχει ανάγκη για να εκτελέσει τις εσωτερικές του εργασίες αλλά και τις εξωτερικές.   2) παρέχουν γλυκόζη για τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου. 3)συντελούν και στη διατήρηση της θερμότητας του σώματος.   Εάν παίρνουμε περισσότερους υδατάνθρακές από όσους χρειάζεται ο οργανισμός μας, η περίσσεια αποθηκεύεται στον οργανισμό, κυρίως σαν λίπος, ενώ μία μικρή ποσότητα αποθηκεύεται στον οργανισμό ως γλυκογόνο στο συκώτι και στους μύες. (Όταν όμως η ποσότητα των υδατανθράκων είναι ανεπαρκής, ο οργανισμός χρησιμοποιεί για τις ανάγκες τα λίπη που δίνουν λιπαρά οξέα και γλυκερόλη, η οποία μετά μετατρέπεται σε γλυκόζη). Σε μία ιδανική δίαιτα οι υδατάνθρακες πρέπει να καλύπτουν το 50-60% της ολικής θερμιδικής ημερήσιας πρόσληψης.1gr υδατανθράκων όταν καίγεται, αποδίδει 4,1 kcal. Τους συναντάμε στα φρούτα, στα λαχανικά, στα δημητριακά, στις πατάτες, στο ρύζι και στα όσπρια.   Οι φυτικές ίνες, με τις οποίες όλοι τελευταία ασχολούνται λόγω των ευεργετικών ιδιοτήτων τους , είναι επίσης στην κατηγορία των υδατανθράκων και βρίσκονται στα τοιχώματα του φυτικού κυττάρου (π.χ από τρόφιμα όπως ,ψωμί ολικής άλεσης,φρούτα) δεν πέπτονται από τα εντερικά ένζυμα του ανθρώπου. Αν και δεν έχουν θρεπτική αξία, παίζουν σημαντικό ρόλο, γιατί προσδίδουν όγκο στη δίαιτα, απορροφούν νερό μέσα στο έντερο με αποτέλεσμα να μην τίθεται θέμα δυσκοιλιότητας αλλά και σημαντικών ασθενειών (αθηροσκλήρωση, παχυσαρκία, καρκίνος παχέος εντέρου κ.α.) Μειώνουν σημαντικά τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα ασθενών με Σακχαρώδη Διαβήτη αλλά και τα επίπεδα χοληστερόλης.   ΛΙΠΗ   Τα λίπη που λαμβάνονται με την τροφή διασπώνται στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου, σε γλυκερόλη και λιπαρά οξέα.  Τα λιπαρά οξέα ταξινομούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:  

• Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα (βούτυρο γάλακτος και ζωικά λίπη)

• Τα ακόρεστα λιπαρά οξέα (φυτικά λίπη) που διακρίνονται σε

  πολυακόρεστα (σπορέλαια κτλ) & μονοακόρεστα (ελαιόλαδο). Μερικά από τα οξέα που περιέχονται στις λιπαρές ουσίες, είναι απαραίτητα όχι μόνο στη θρέψη για τις καύσεις, αλλά και για την ανάπτυξη και τον μεταβολισμό.   Τα αποθηκευμένα λίπη χρησιμοποιούνται :             1)σε περιπτώσεις ανάγκης (ασθένειες , ελλιπής διατροφή) 2)προστατεύουν από χτυπήματα 3)συγκρατούν τα σπλάχνα 4)ρυθμίζουν την σχέση μεταξυ σωματος και περιβάλλοντος 5)εφοδιάζουν τον οργανισμό με τις βιταμίνες A, D, E, K.(λιποδιαλυτές βιταμίνες), οι οποίες είναι απαραίτητες. 6)Επιβραδύνουν την πέψη των τροφών και προκαλούν παράταση της αίσθησης  κορεσμού. 7)ενώ προσδίδουν γευστικότητα και νοστιμιά στα φαγητά   Με τις περισσότερες σύγχρονες δίαιτες, για αποφυγή παχυσαρκίας, συνιστάται ενεργειακή κάλυψη από την κατανάλωση λίπους, μικρότερη του 30% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων.1gr λίπους όταν καίγεται, αποδίδει 9 kcal.     Ιωάννα Χαλιμούρδα : Πτυχιούχος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Α.Τ.Ε.Ι Θες/κης-τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας.