Οστεοπόρωση και ασβέστιο

Η οστεοπόρωση είναι νόσος με πολυπαραγοντική αιτιολογία, ασφαλώς όμως υπάρχουν και αιτιολογικοί παράγοντες τους οποίους δεν γνωρίζουμε ακόμη, γι’ αυτό και δεν θεραπεύεται οριστικά και μόνιμα με τίποτα. Είναι η πιο συχνή μεταβολική οστεοπάθεια και η πιο δύσκολη και αχάριστη στην αντιμετώπιση της. Η συνηθέστερη μάλιστα  μορφή  της  και  στο  95%  των  περιπτώσεων  είναι:  α)  εκείνη  που παρουσιάζεται στις γυναίκες για λόγους κυρίως ορμονικούς μετά την εμμηνόπαυση (μετεμμηνοπαυσιακή   οστεοπόρωση)   και η  β)  γεροντική   οστεοπόρωση   που εμφανίζεται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας – εξ ορισμού μετά τα 70 και είναι δύο φορές συχνότερη στις γυναίκες συγκριτικά με άνδρες. Οι μορφές α και β αλληλοκαλύπτονται, δηλαδή η μεταμμηνοπαυσιακή μεταπίπτει σε γεροντική οστεοπόρωση. Αυτό γίνεται σήμερα πολύ συχνά διότι από τη δεκαετία του 1950 μέχρι τη δεκαετία του 1990, τα άτομα που έχουν υπερβεί τα 65 έχουν τετραπλασιασθεί. Κατά το πλείστον, η οστεοπόρωση είναι υποκλινική, δηλαδή έχει μικρές και λίγες κλινικές εκδηλώσεις στην αρχή της, που, γίνονται σοβαρότερες στην πορεία της. Εισβάλλει ύπουλα με αρχικά συμπτώματα που, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν αξιολογούνται ή αποδίδονται σε άλλες αιτίες π.χ. σε κόπωση, σε ρευματισμούς σε συνυπάρχουσα και διαγνωσμένη άλλη νόσο κ.ά. Η κατάσταση αυτή εξελίσσεται αργά, σε  διάστημα  λίγων  χρόνων,  ενώ  πολλές  φορές,  η  οστεοπόρωση  διαπιστώνεται τυχαία, π.χ. στην ακτινογραφία της οσφυϊκής σπονδυλικής στήλης που έγινε με αιτία π.χ. πόνο στη μέση (οσφυαλγία). Χαρακτηριστικό της οστεοπόρωσης είναι η αλλοίωση της αρχιτεκτονικής του οστού, όπου επικρατεί ελάττωση των αλάτων του – κυρίως άλατα ασβεστίου. Η βλάβη αυτή οδηγεί σε χαμηλή οστική πυκνότητα την οποία μπορούμε να μετρήσουμε και ανάλογα προς το μέγεθος της υπολογίζουμε τη βαρύτητα της οστεοπόρωσης και καθορίζουμε τη θεραπευτική αγωγή. Μεγάλου βαθμού οστεοπόρωση σημαίνει ευθραυστότητα του οστού που οδηγεί συχνά σε κατάγματα. Αυτά συνιστούν, πλέον, τις εμφανείς εκδηλώσεις της οστεοπάθειας. Ένα ή περισσότερα, γίνονται αρχικά στους σπονδύλους, συχνότερα τους οσφυϊκούς, αλλά και στο ισχίο και το κάτω άκρο του πήχη (μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση). Στη γεροντική, κατάγματα μπορεί να συμβούν σε όλα τα σημεία του σκελετού. Αναμένεται ότι στα προσεχή 20-25 χρόνια  ο αριθμός των οστεοπορωτικών καταγμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο και δη των καταγμάτων του ισχίου που είναι τα πιο σοβαρά, θα είναι πολύ αυξημένος με πολύ δυσάρεστα  επακόλουθα.  Αυτό  θα  γίνει  διότι  η  εμφάνιση  της  οστεοπόρωσης αυξάνεται γρήγορα σε όλους τους ανεπτυγμένους λαούς, κυρίως λόγω της αυξήσεως του πληθυσμού των ηλικιωμένων (αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης). Σήμερα η θνησιμότητα μετά το κάταγμα του ισχίου κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου από την εμφάνιση του, ανέρχεται στο 10-20%. Εξάλλου τα μισά άτομα που έχουν πάθει κάταγμα του ισχίου, εκτός από τον περιορισμό της ανεξαρτησίας και της αυτοεκτίμησής τους, είναι ικανά να περπατήσουν χωρίς βοήθεια και το 25% από τα άτομα αυτά χρειάζεται μακροχρόνια περίθαλψη. Όλα αυτά σημαίνουν κόστος προσωπικό επαγγελματικό, οικονομικό και κατ’ επέκταση κοινωνικό με επιπτώσεις τεράστιες στον πάσχοντα όσο και στο περιβάλλον του. Γι’ αυτό δίκαια θεωρείται σήμερα η οστεοπόρωση ως μείζον πρόβλημα της υγείας όλων μας. Η αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης είναι φαρμακευτική και μη φαρμακευτική. Η αντιμετώπιση αυτής είναι οπωσδήποτε συμπτωματική, αρκετές φορές βελτιώνει την ποιότητα του οστού, ποτέ όμως δεν είναι οριστική και μόνιμη. Τα φάρμακα που διαθέτουμε σήμερα στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης είναι αρκετά και είναι καθήκον και ευθύνη του γιατρού να τα αναγράψει. Φαίνεται ότι τα πιο αποτελεσματική και δοκιμασμένα είναι τα διφωστρονικά, το ασβέστιο, η βιταμίνη D και τα ακίνδυνα αναλγητικά, όταν οι πόνοι δεν ελέγχονται. Η μη φαρμακευτική αγωγή είναι επίσης πολύ σημαντική και πρέπει οι πάσχοντες να την ακολουθήσουν σωστά, πιστά και με συνέχεια ώστε να ωφεληθούν. Η μη φαρμακευτική αγωγή έχει σχέση με την αντιμετώπιση ή, τουλάχιστον, τη σμίκρυνση των παραγόντων κινδύνου της οστεοπόρωσης, ορισμένοι από τους οποίους μπορεί να αντιμετωπισθούν θετικά. Οι παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση είναι πολλοί και πρέπει να τους αντιμετωπίζουμε τόσο πριν μας εμφανισθεί η οστεοπόρωση όσο και όταν ήδη πάσχουμε από την οστεοπάθεια. Είναι παράγοντες γενετικοί (φυλή, φύλο), ενδοκρινικοί (πρώιμη εμμηνόπαυση, λεπτή σωματική διάπλαση, άλλες ενδοκρινοπάθειες όπως του θυρεοειδούς των επινεφριδίων της υποφύσεως, το ανοιχτό χρώμα του δέρματος – ξανθά άτομα, διατροφικοί παράγοντες (χαμηλή ημερήσια πρόληψης ασβεστίου, υψηλή κατανάλωση οινοπνεύματος και καφεΐνης – ποτά και πάνω από δύο καφέδες ημερησίως, ψηλή πρόσληψη ζωικών πρωτεϊνών – λίπος και χοληστερόλη καθώς και αλμυρών – πρόσληψη νατρίου), περιβαλλοντικοί  παράγοντες, η μακροχρόνια αγωγή με φάρμακα που χορηγούνται για άλλες συνυπάρχουσες παθήσεις όπως είναι τα κορτικοειδή ή ηπαρίνη κ.ά.), ο τρόπος ζωής (κάπνισμα, ελαττωμένη φυσική δραστηριότητα) και ίσως, άλλοι παράγοντες που προς το παρόν αγνοούμε ή έχουμε υποεκτιμήσει. Η αντιμετώπιση των παραπάνω παραγόντων και η διόρθωση τους όταν είναι εφικτή μπορεί όχι μόνο να δράσει προληπτικά για την οστεοπόρωση αλλά και θεραπευτικά, σε συνδυασμό με την φαρμακευτική αγωγή. Από τους παράγοντες κινδύνου ίσως οι περισσότεροι – πρακτικά σημαντικοί είναι: α) η ελαττωμένη πρόσληψη ασβεστίου με τις τροφές και κυρίως στη γυναίκα και β) η ελαττωμένη   φυσική   δραστηριότητα.   Ως προς το ασβέστιο, πρέπει να πίνουμε γάλα που είναι η απλούστερη, η πιο προσιτή και η πιο φθηνή πηγή φυσικού ασβεστίου. Γιατί το ασβέστιο; Απλά διότι το ασβέστιο συμμετέχει κατά προσδιοριστικό τρόπο στην εμφάνιση της οστεοπόρωσης που εκδηλώνεται σε ώριμη ηλικία. Πρέπει δε να προσλαμβάνει σε επαρκή και καθημερινή ποσότητα από την παιδική  ηλικία,  συνεχώς  γιατί  μόνο  έτσι  αποκτούμε    φυσιολογική   ανάπτυξη    της σκελετικής μας μάζας. Ωστόσο δεν είναι ασήμαντη η ανάγκη να έχουμε καθημερινή φυσική δραστηριότητα (άσκηση) τόσο για  πρόληψη όσο και για θεραπευτική αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης.   Δημήτριος Κρυπωτός Ιατρός - Παθολόγος