Ορισμός και αίτια της παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία εκτός από αισθητικό πρόβληµα είναι µια ασθένεια που πολλές φορές έχει δυσάρεστα επακόλουθα. Κυρίως προσδιορίζεται από την εµφάνιση υπερφορτωµένου λίπους που εισβάλλει και κυριεύει όχι µόνο όλους τους ιστούς, αλλά και όλα τα µέρη του σώµατος, ιδίως την κοιλιά, το στοµάχι και τους γλουτούς. Πρώτο χαρακτηριστικό της είναι η κατακράτηση του λίπους, αλλά συχνά ενισχύεται και από την κατακράτηση νερού. Εκτός από την εναπόθεση του λίπους όπου αναφέρθηκε, καταλαµβάνει επίσης το λαιµό,το πιγούνι(διπλοσάγονο) και τα άκρα. Αναλόγως µε τα αίτια που την προκαλούν γίνεται διαχωρισµός της στις εξής κατηγορίες όπου θα αναφερθούν παρακάτω εκτενέστερα: την εξωγενή παχυσαρκία, την ενδογενή, την παχυσαρκία που οφείλεται σε κατακράτηση νερού, την ενδοκρινική και την εγκεφαλική. Η ενδογενής παχυσαρκία εµφανίζεται στα άτοµα που έχουν µειωµένες καύσεις. Μπορεί να οφείλεται επίσης σε διάφορες άλλες συστηµατικές ασθένειες, ή σε µεταβολικές διαταραχές ή ακόµα και στη λήψη κάποιων φαρµάκων. Αυτή η παχυσαρκία έχει κληρονοµικό χαρακτήρα. Ένας από τους γονείς κληρονόµησε στο παιδί του την τάση του πάχους. Η εξωγενής παχυσαρκία οφείλεται στη πολυφαγία. Μια ασθένεια που αποκτήθηκε από την παιδική ηλικία. Το υπερβολικό ενδιαφέρον της µητέρας καταστρέφει τα παιδιά δηµιουργώντας τα παχύσαρκα άτοµα. Πολλές φορές όµως, προέρχεται και από µια διαρκή στενοχώρια ή και από µια κουραστική εργασία µέσα στο σπίτι, ή αντίθετα από ακινησία, αλλά και κατά την εµµηνόπαυση. Η παχυσαρκία που οφείλεται στην κατακράτηση του νερού στον οργανισµό δεν εµφανίζεται στον άνδρα. Αυτή η παχυσαρκία είναι χαρακτηριστική στη γυναίκα και συνήθως προέρχεται από λανθασµένη δίαιτα ή και από τα διουρητικά. Σε ορισµένες γυναίκες, πριν από την έµµηνο ρήση, δηµιουργείται αυτή η κατακράτηση, οπότε µεγαλώνει το στήθος τους , φουσκώνει η κοιλιά τους και αυτό δρα ως προµήνυµα. Τελικά όµως υποχωρεί κατά τη διάρκεια της έµµηνης ρήσης. Η παχυσαρκία που οφείλεται σε ενδοκρινική διαταραχή είναι πραγµατικά παθολογική. Προέρχεται από διαταραχή της υπόφυσης ή του θυρεοειδούς αδένα ή των επινεφριδίων. Για παράδειγµα µία υπολειτουργία του θυρεοειδούς µπορεί να προκαλέσει παχυσαρκία λόγω µείωσης του βασικού µεταβολισµού και υπερλειτουργίας του παγκρέατος. Η εγκεφαλική παχυσαρκία οφείλεται σε συγκινήσεις, διαταραχή του νευρικού συστήµατος, διάφορα είδη του στρες καθώς και σε άλλες ψυχικές διαταραχές. Έχει παρατηρηθεί αρκετά συχνά το εξής παράδοξο, σε περίπτωση µεγάλου ψυχικού πόνου π.χ. ο θάνατος ενός πολύ αγαπητού προσώπου, να οδηγεί στην προσθήκη 10-20 παραπανίσιων κιλών αντί στην κατάρρευση του σώµατος. Αυτό το παράδοξο οφείλεται στο ότι προσβάλλεται η υποθαλαµική περιοχή (εγκεφαλική) που γίνεται αιτία αυτής της παχυσαρκίας. Έχει ακόµα παρατηρηθεί ότι ύστερα από διάφορα ειδή στρες αυξάνεται το αίσθηµα της πείνας και της δίψας.

Στρες και παχυσαρκία

Η παχυσαρκία είναι ασθένεια της εποχής µας, εµφανίζεται σε άτοµα όλων των κοινωνικών οµάδων µε δυσάρεστες επιπτώσεις και ευθύνεται για πολλές εκφυλιστικές παθήσεις. Η παχυσαρκία είναι σοβαρή απειλή για την υγεία και ύπουλος εχθρός για την αισθητική του σώµατος. Μειώνοντας το στρες, επιστρέφουν στα φυσιολογικά τους επίπεδα η κορτιζόλη και αυτό µπορεί να βοηθήσει στη µείωση του πάχους, στον έλεγχο της πίεσης, του ζαχάρου και της όρεξης και στη βελτίωση της ευαισθησίας της ινσουλίνης. Το στρες οδηγεί στην παχυσαρκία αλλά και το πάχος προκαλεί στρες, δηµιουργείτε έτσι ένας φαύλος κύκλος. Πιο συγκεκριµένα το στρες οδηγεί στην ενεργοποίηση ειδικών µηχανισµών, µε σκοπό την διατήρηση της ισορροπίας του οργανισµού. Οι µηχανισµοί αυτοί ευνοούν την παχυσαρκία, η οποία οδηγεί το άτοµο σε µειωµένη αυτοεκτίµηση και κατάθλιψη, που αποτελούν ένα νέο στρεσσογόνο παράγοντα. Το άτοµο το οποίο αντιµετωπίζει καθηµερινά στρεσσογόνες καταστάσεις πολύ συχνά στρέφεται σε µια ανθυγιεινή και χωρίς καθορισµένο ωράριο διατροφή. Η αλλαγή όµως των διατροφικών του συνηθειών επιτείνει το άγχος και έχει άµεσες επιβαρυντικές επιπτώσεις στην υγεία του, οι οποίες µπορούν να αντιµετωπιστούν µόνο µε ένα ισορροπηµένο διαιτολόγιο και φυσικά µε συστηµατικό πρόγραµµα γυµναστικής. Ορισµένες τροφές, όπως τα παγωτά, οι σοκολάτες, τα τυριά, τα γλυκά και τα φαγητά τύπου “fast-food” περιέχουν την χηµική ουσία «β- καζοµορφίνη 7», η δράση της οποίας όσον αφορά τον εθισµό είναι ανάλογη µε αυτή των οπιοειδών µε αποτέλεσµα να ενεργοποιείται το κέντρο του εγκεφάλου που αναγνωρίζει την ηδονή. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι το λίπος προκαλεί εθισµό ιδιαίτερα στους υπέρβαρους. Αντίθετα, οι «αδύνατοι» άνθρωποι δεν επιθυµούν να καταναλώνουν φαγητά που περιέχουν λίπος, γεγονός που προς το παρόν δεν έχει εξηγηθεί επιστηµονικά. Στο πλαίσιο µιας έρευνας που έγινε από το βρετανικό Ινστιτούτο Grocery Distribution εξετάστηκαν οι επιδράσεις του στρες στη διατροφική συµπεριφορά και προέκυψε ότι οι περισσότεροι εργαζόµενοι έχουν αντικαταστήσει τα παραδοσιακά γεύµατα (πρωινό, µεσηµεριανό, βραδινό) µε γρήγορα προµαγειρεµένα φαγητά είτε βρίσκονται στο γραφείο είτε στο σπίτι. Επίσης σηµειώθηκαν αλλαγές στην ποιότητα αλλά και στην ποσότητα των τροφών που καταναλώνονταν. Σε πολλές περιπτώσεις το άτοµο παρουσίαζε τάσεις πολυφαγίας, ξεπερνούσε δηλαδή το σηµείο κορεσµού της πείνας, καθώς η τροφή δρούσε ως «ηρεµιστικό» για τον εγκέφαλο. Η κατανάλωση φαγητού εξεταζόµενη υπό το πρίσµα της συµπεριφοράς δείχνει ότι σε µεγάλο βαθµό είναι µια ανταµοιβή άµεση προς το χρήστη γιατί του προκαλεί,σε βιολογικό επίπεδο, συναισθήµατα ευφορίας και ευχαρίστησης. Η µελέτη έδειξε ότι η CRH (που είναι πιθανώς µια ορµόνη αυτοκρινή για τα ανθρώπινα δερµατικά κύτταρα επιθηλιακήςπροέλευσης, όπως τα κερατινοκύτταρα, σµηγµατογόνα κύτταρα και τα µελανοκύτταρα) απελευθερώνεται όταν ο οργανισµός βρίσκεται σε κατάσταση στρες, έτσι ώστε να προετοιµαστεί το σώµα για να µπορέσει ν’ αντιδράσει στην εξωτερική απαίτηση. Με αυτό τον τρόπο η όρεξη καταστέλλεται µε αποτέλεσµα το πεπτικό σύστηµα ν’ αποκλείει την πρόσληψη τροφής προσωρινά. Η CRH προκαλεί επίσης την απελευθέρωση της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης οι οποίες επιστρατεύουν τους υδατάνθρακες και τα λίπη για άµεση ενέργεια. Όταν το οξύ στρες τελειώνει, η αδρεναλίνη υποχωρεί, αλλά η κορτιζόλη καθυστερεί να υποχωρήσει µε σκοπό να επαναφέρει το σώµα στην αρχική του κατάσταση. Λόγω αυτού του γεγονότος, αυξάνεται η όρεξη ώστε να µπορέσουν ν’ αντικατασταθούν οι υδατάνθρακες και τα λίπη που καταναλώθηκαν κατά την διάρκεια του στρες. Kάτω από την επίδραση του στρες, τα άτοµα ωθούνται στο να τρώνε περισσότερο, προσδοκώντας ν’ αντιµετωπίσουν µ’ αυτό τον τρόπο την δραστηριότητα του χρόνιου στρες. Αυτοί οι µηχανισµοί, µπορούν να εξηγήσουν µερικώς την επιδηµία της παχυσαρκίας που εµφανίζεται στην κοινωνία µας. Φιλανδοί ερευνητές, µελέτησαν 5.150 άτοµα που γεννήθηκαν το 1966, σε διάφορα χρονικά σηµεία της ζωής τους. Μεταξύ άλλων αναλύθηκαν οι αντιδράσεις τους σε καταστάσεις στρες και συσχετίσθηκαν µε το δείκτη µάζας του σώµατος τους, ο οποίος είναι µια µέτρηση του σωµατικού βάρους που λαµβάνει υπ' όψη και το ύψος του ατόµου. ∆είκτης µάζας σώµατος = Βάρος/Ύψος² Τα άτοµα τα οποία βρίσκονταν σε κατάσταση στρες και είχαν ανάγκη να φάνε κάτι για να νιώσουν καλύτερα, φάνηκε ότι ο δείκτης µάζας σώµατος τους ήταν σηµαντικά αυξηµένος, γεγονός που τους καθιστούσε παχύσαρκους. Αυτό ήταν πιο έντονο στις γυναίκες. Επίσης τα άτοµα των οποίων η όρεξη επηρρεαζόταν από το στρες, είχαν την τάση να τρώνε περισσότερο λιπαρά, αλµυρά και γλυκά φαγητά. Είχαν περισσότερη προτίµηση στις πίτσες, στα χάµπουργκερ, στα λουκάνικα και στις σοκολάτες σε σχέση µε τους άλλους. Τέλος τα άτοµα που είχαν αυξηµένη όρεξη λόγω στρες, φάνηκε ότι αυξανόταν ταυτόχρονα και η τάση τους να πίνουν αλκοολούχα ποτά, µε αποτέλεσµα να έχουν ψηλότερη κατανάλωση των ποτών αυτών. Τα ευρήµατα των Φιλανδών σε σχέση µε τους παράγοντες που προδιαθέτουν σε µια τέτοια συµπεριφορά έχουν δείξει ότι οι άντρες οι οποίοι ήταν µόνοι, ανύπαντροι ή διαζευγµένοι ή είχαν µια µακρά διάρκεια ανεργίας ή ένα ακαδηµαϊκό πτυχίο ή ακόµη ένα χαµηλό επίπεδο επαγγελµατικής µόρφωσης, έδειχναν ότι είχαν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν µια συµπεριφορά µε υπερβολική όρεξη για φαγητό και για ποτό σε καταστάσεις στρες. Ενώ στις γυναίκες ο πιο σηµαντικός παράγοντας ήταν η απουσία συναισθηµατικής υποστήριξης, που τους οδηγούσε στο να τρώνε υπερβολικά σε καταστάσεις στρες. Με βάση τα αποτελέσµατα αυτά είναι εµφανές ότι για να καταπολεµηθεί η παχυσαρκία, πρέπει οπωσδήποτε να βρεθούν και τρόποι αποτελεσµατικής καταπολέµησης του στρες. Είναι σηµαντικό να µελετηθούν καλά και να γίνουν κατανοητοί οι τρόποι µε τους οποίους αντιδρούν και αντιµετωπίζουν οι άνθρωποι το στρες.   Guerguieva Roumianka Αισθητικός – Κοσμητολόγος Πτ.Εργασία « Στρες-Παχυσαρκία-Ολιστικές συμπληρωματικές θεραπείες» Εισηγήτρια: Μεγακλή Θεογνωσία