Μελάνωμα δέρματος

Το μελάνωμα του δέρματος αποτελεί την πιο σπάνια μορφή καρκίνου του δέρματος, ( 10% των συνολικών κρουσµάτων) και πρόκειται για την πιο επικίνδυνη µορφή καρκίνου του  δέρµατος,  καθώς προκαλεί το 75% περίπου όλων των θανάτων από καρκίνο του δέρµατος.   Προέρχεται   από  τους  µελανοβλάστες   της οριακής ή δερµο-επιδερµικής περιοχής και είναι δυνητικά µια νεοπλασία µε υψηλά ποσοστά θνησιµότητας. Αποτελεί, τη νόσο µε το µεγαλύτερο ρυθµό αύξησης τα τελευταία χρόνια, ενώ σύµφωνα µε στατιστικές προέκυψε, ότι το ποσοστό εµφάνισης του κακοήθους µελανώµατος, έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 10 χρόνια. Το µελάνωµα αποτελείται από µια συλλογή καρκινικών µελανοκυττάρων και γενικά εκδηλώνεται ως σπίλος (ελιά) µε διάµετρο µεγαλύτερη των 6 mm (το µέγεθος της µύτης ενός καλοξυσµένου µολυβιού), ο οποίος διογκώνεται ανοµοιόµορφα και αποκτά  πιο σκούρο χρώµα σε διάστηµα αρκετών µηνών. Εµφανίζεται,  όταν  τα µελανοκύτταρα τα οποία παράγουν  τη µελανίνη (χρωστική που είναι υπεύθυνη για το χρώµα του δέρµατός), γίνονται κακοήθη και χαρακτηρίζεται από ταχεία εξέλιξη και πολλαπλές μεταστάσεις.  Ονομάζεται επίσης και δερματικό ή κακοήθες μελάνωμα. Το µελάνωµα είναι µια εξαιρετικά επικίνδυνη µορφή καρκίνου δέρµατος για τον οποίο υπάρχει θεραπεία αλλά µπορεί να προκαλέσει και τον θάνατο. Παλαιότερα που δεν υπήρχαν τα απαραίτητα διαγνωστικά µέσα και η ενηµέρωση του κοινού δεν ήταν αρκετή, το µελάνωµα ήταν καταστροφικό και προκαλούσε το θάνατο σε πάρα πολύ κόσµο. Τα τελευταία χρόνια λόγω της καλύτερης ενηµέρωσης του κοινού, ώστε οι ασθενείς να προσέρχονται για εξέταση σε αρχικά στάδια και της αρτιότερης εκπαίδευσης των γιατρών να αναγνωρίζουν πρώιµα σηµεία και συµπτώµατα του κακοήθους µελανώµατος, η θνησιµότητα έχει µειωθεί. Η κύρια αιτία του µελανώµατος πιστεύεται ότι είναι η µεγάλης διάρκειας έκθεση στον ήλιο. Το ηλιακό φως εκθέτει το δέρµα µας στην υπεριώδη ακτινοβολία.  Άνθρωποι  µε ανοιχτό χρώµα δέρµατος  συνήθως  διατρέχουν µεγαλύτερο  κίνδυνο, αφού τα κύτταρα του δέρµατος  παράγουν  µικρότερη ποσότητα µελανίνης. Η ακτινοβολία διακρίνεται σε UVA και UVB. Οι UVA σε ποσοστό πάνω από 80% σταµατούν στην επιφάνεια της επιδερµίδας, ενώ το υπόλοιπο µπορεί να φτάσει στο κυρίως δέρµα. Αυτό το µικρό ποσοστό είναι υπεύθυνο για τις φωτοδερµατίτιδες, για τη γήρανση της επιδερµίδας, για τις διάφορες παθήσεις του δέρµατος και τελικά, για τον καρκίνο. Οι ακτίνες αυτές καταστρέφουν  τα τριχοειδή αγγεία, τους ινοβλάστες  και τις πρωτεΐνες των κυττάρων.  Από  την  άλλη  πλευρά,  η δράση  της UVB  είναι πιο έντονη  το καλοκαίρι, τις µεσηµβρινές ώρες και όσο οδεύουµε προς τον Ισηµερινό ή στα πιο υψηλά µέρη της Γης. Είναι οι ακτίνες που συµβάλλουν στο σχηµατισµό της βιταµίνης D και µένουν στην επιφάνεια της επιδερµίδας, διεγείροντας τα µελανοκύτταρα που παράγουν τη µελανίνη. Επιπλέον, είναι υπεύθυνες για το έγκαυµα που παρουσιάζεται έπειτα από 4 έως 5 ώρες έκθεσής µας στον ήλιο, ενώ προκαλούν και καρκίνο του δέρµατος. Ωστόσο, ορισµένοι πάσχοντες από µελάνωµα λένε ότι ποτέ δεν έκαναν ηλιοθεραπεία  ή ποτέ δεν εκτέθηκαν στον ήλιο. Αυτό φαίνεται να συµβαίνει κυρίως σε ανθρώπους µε πολύ λευκωπό δέρµα. Πιθανόν οφείλεται στο ότι είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στον ήλιο και η επανειληµµένη  έκθεση σ’ αυτόν κατά την παιδική τους ηλικία ή στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης υπήρξαν οι κύριοι παράγοντες για την ανάπτυξη του καρκίνου. Συμπτώματα Στο  60% περίπου  των  περιπτώσεων  το  µελάνωµα  γεννιέται  από  µια προϋπάρχουσα ελιά, ωστόσο όµως οφείλεται και σε επαναλαµβανόµενα ηλιακά εγκαύµατα, σε άτοµα κυρίως ανοιχτού δέρµατος. Το µελάνωµα εµφανίζεται είτε σε υγιές δέρµα, είτε σαν εξαλλαγή σπιλοκυτταρικού σπίλου. Εντοπίζεται στα κάτω άκρα, στον κορµό, στα άνω άκρα, και σπανιότερα σε άλλες θέσεις του δέρµατος όπως παλάµες, πέλµατα, βλεννογόνους. Εκτός από το δέρµα το µελάνωµα µπορεί να εντοπισθεί και σε άλλους ιστούς, στους βλεννογόνους, στις µεµβράνες, στο µάτι, στο κεντρικό νευρικό σύστηµα,  στο  πεπτικό, στους    πνεύµονες κ.ά.  Ιδιαίτερα  επικίνδυνο  είναι το υπονύχιο  µελάνωµα. Πρόκειται για µια µαύρη κηλίδα που εµφανίζεται χωρίς τραυµατισµό κάτω από το νύχι και η οποία µελανώνοντας καταλαµβάνει την επιφάνεια του δέρµατος που είναι κοντά στο νύχι. Απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί µοιάζει µε αιµάτωµα. Για    την     εµφάνιση     του     µελανώµατος     απαιτείται     η     αλληλεπίδραση περιβαλλοντικών και φαινοτυπικών παραγόντων. Επίσης, πρόκειται για µια πάρα πολύ σοβαρή νόσος, διότι δίνει εύκολα µεταστάσεις και σε άλλα όργανα  του  σώµατος,  µέσω  του λεµφικού συστήµατος  (αιµοφόρα  αγγεία, λεµφικά αγγεία) και µέσω του αίµατος (αιµατογενής διασπορά). Οι πρωτοπαθείς εστίες, εµφανίζονται πιο συχνά στους άντρες στον κορµό ενώ, στις γυναίκες στα κάτω άκρα και στους ηλικιωµένους στο πρόσωπο οπού,  είναι  µια  λιγότερο  επιθετική  µορφή  µελανώµατος  που  ονοµάζεται µελάνωµα σε έδαφος κακοήθους εφηλίδας. Το 30% περίπου των µελανωµάτων αναπτύσσεται σε προϋπάρχουσες σπίλους (ελιές) και το 70% πάνω σε υγιές δέρµα. Υπάρχει ένας µνηµοτεχνικός κανόνας που  µας  βοηθά  να  εντοπίσουµε  ύποπτες  βλάβες. Το κακοήθες µελάνωµα µπορεί να εµφανιστεί σε οποιοδήποτε σηµείο του σώµατος αλλά είναι συνηθέστερο  στις περιοχές που εκτίθενται  στον ήλιο. Ορισµένα µελανώµατα εξαπλώνονται επάνω στο δέρµα σαν ακανόνιστα επίπεδα µπαλώµατα άλλα εµφανίζονται σαν γρήγορα αναπτυσσόµενοι όλκοι. Στους ανθρώπους µεγαλύτερης ηλικίας µπορούν να εµφανιστούν στο πρόσωπο και να µοιάζουν µε κηλίδες από φακίδες, γνωστές σαν κακοήθεις φακίδες. Αναπτύσσονται αργά κατά τη διάρκεια πολλών ετών. Αν δεν αφαιρεθούν,     όλοι     αυτοί     οι     τύποι     µελανωµάτων     αναπτύσσονται προσβάλλοντας τα βαθύτερα στρώµατα του δέρµατος. Συχνά το πρώτο σηµάδι ύπαρξης µελανώµατος είναι µια µεταβολή στο µέγεθος, σχήµα ή το χρώµα ενός σπίλου (ελιάς), που υπήρχε ήδη. Μπορεί επίσης να παρουσιασθεί σαν ένας καινούργιος, ανώµαλος ή άσχηµος σπίλος [Β. Λιόκου , 1996 ].  Φυσιολογικά  ένας  σπίλος  είναι  ένα  καφέ,  µαύρο ή κ αι ανοιχτού χρώµατος σηµάδι   στο   δέρµα.   Μπορεί   να   είναι   επίπεδος   ή επηρµένος και το σχήµα µπορεί να είναι στρογγυλό ή οβάλ. Οι σπίλοι είναι συνήθως ικροί, µικρότεροι από 0,5 cm. Ένας σπίλος µπορεί να υπάρχει από τη γέννηση ή µπορεί να εµφανιστεί αργότερα, συνήθως τα πρώτα 10 χρόνια της ζωής. Πολλοί από τους σπίλους εξαφανίζονται  σε µεγάλες ηλικίες. Οι περισσότεροι  άνθρωποι  έχουν 10-30 σπίλους  στο  δέρµα  τους.  Η µεγάλη πλειοψηφία από αυτούς είναι τελείως ακίνδυνοι. Μια αλλαγή πάντως σε ένα σπίλο   είναι  σηµάδι ότι  θα  πρέπει  να  επισκεφτείτε  το  δερµατολόγο  σας.   Τα σηµεία που θα σας κάνουν να ανησυχήσετε για τις αλλαγές σε έναν σπίλο είναι τα εξής:

1. Ασυµµετρία ή ανώµαλα όρια της περιοχής
2. Αιµορραγία ή δηµιουργία κρούστας
3. Αλλαγή χρώµατος
4. ∆ ιάµετρος περιοχής περισσότερο από έξι χιλιοστά (d>6 mm)
5. Ύπαρξη υπεργερµένης περιοχής  πάνω  σε  ένα  προηγούµενα επίπεδο σπίλο

6. Ακανόνιστη περίµετρος
7. Φαγούρα, ερεθισµός ή κοκκίνισµα.

Θα πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος και να παρατηρείτε τη θέση και το µέγεθος οποιασδήποτε ελιάς. Οι αλλαγές που παρατηρούνται στις ελιές που ήδη υπάρχουν ή η εµφάνιση νέων σηµαδιών που µεγαλώνουν θα πρέπει να αναφέρονται  στον γιατρό όσο το δυνατόν πιο σύντοµα. Μια ελιά που έχει διάµετρο µεγαλύτερη από 6 mm ή εµφανίζει αλλαγές στην απόχρωση ή το χρώµα χρειάζεται να ελεγχθεί από το γιατρό άµεσα.   Δημήτριος Κρυπωτός Ιατρός Παθολόγος