Ιστορική αναδρομή στη λουτροθεραπεία

Αρχαία Ελλάδα

Η χρήση του λουτρού ήταν πολύ διαδεδομένη στους αρχαίους Έλληνες και στους άλλους λαούς. Τα ομηρικά έπη, εκτός από θαλάσσια λουτρά μνημονεύουν και θερμά λουτρά σε ειδικές αίθουσες κατάλληλα διαρρυθμισμένες. Στις πιο σημαντικές θρησκευτικές τελετές των Ελλήνων περιλαμβανόταν και το «ιερό λουτρό». Ως καθημερινή όμως συνήθεια το θερμό λουτρό θεωρείτο για μεγάλο διάστημα ένδειξη μαλθακότητας και ηρεμίας για τους Αθηναίους. Για τους Λακεδαίμονες αντίθετα, που προτιμούσαν τα ψυχρά νερά του Ευρώτα ήταν δείγμα ευεξίας. Στον 5ο αιώνα ήταν διαδεδομένα τα ατμόλουτρα πριν από το δείπνο. Τα ελληνικά λουτρά παρουσιάζουν μεγάλη πολυτέλεια και καλαισθησία. Στο ομηρικό ανάκτορο της Τίρυνθας υπάρχει αίθουσα λουτρού με πάτωμα από μονολιθική πλάκα πάνω στην οποία τοποθετούσαν μεγάλο κάδο κυβικού σχήματος από ξύλο, μάρμαρο ή άργυρο. Το νερό θερμαινόταν σε ορειχάλκινα δοχεία που στηριζόταν σε τρίποδα (πυριατήριο). Θεραπαινίδα ή θεράποντας, που ονομαζόταν λουτροχόος έχυνε το νερό στον λουόμενο και μετά τον άλειφε με λάδι σε ιδιαίτερη αίθουσα, που ονομαζόταν αλειπτήριον. Αργότερα δημιουργήθηκαν στην Αθήνα δημόσια και ιδιωτικά λουτρά που βρίσκονταν κοντά στα γυμναστήρια. Από τα ιαματικά λουτρά, γνωστά ήταν τα λουτρά των Θερμοπυλών, κοντά σε πηγή, όπου κατά τον μύθο η Θεά Αθηνά παρακάλεσε τον Ήφαιστο να ανοίξει την πηγή για να λούζεται ο προστατευόμενός της ο Ηρακλής και να ανανεώνει τις δυνάμεις του. Γνωστά ήταν επίσης της Σκοτούσσας στη Μακεδονία, τα οποία αναφέρει ο Αριστοτέλης και της Αιδηψού, που πιστεύεται ότι έγιναν από σεισμό από τον 3ο αιώνα, για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.  

Ρώμη

  Η χρήση του λουτρού στους Ρωμαίους, αν και περιορισμένη, υπάρχει από τα πολύ αρχαία χρόνια. Κατ’ αρχάς τα λουτρά προορίζονταν για ατομική χρήση, αργότερα έγιναν μεγαλύτερα και πιο πολύπλοκα και εμφανίζονται ως δημόσια λουτρά (περίπου τον 3ο αιώνα). Αρχικά ήταν χωρισμένα για τα δύο φύλα, επί αυτοκρατορίας όμως, μετά τα διατάγματα των αυτοκρατόρων, έγιναν μικρότερα. Οι αίθουσες που τα αποτελούσαν ήταν: το πυριατήριο, το οποίο και ονομαζόταν για άγνωστο λόγο λακωνικό, το Prigidarium, όπου υπήρχε ευρύχωρη δεξαμενή, με δύο οπές για την ανανέωση του νερού και μία Τρίτη για την τελική αποχέτευση, κοντά δε σ’ αυτό το χώρο υπήρχε ένα μικρό δωμάτιο, όπου τοποθετούσαν ότι χρειαζόταν για το λουτρό, και το teridarium, το οποίο διατηρούσαν σε μέση χλιαρή θερμοκρασία, για την εξοικείωση του σώματος πριν και μετά το λουτρό. Σε πολλά λουτρά υπήρχε και ιδιαίτερη αίθουσα, το sudatorium (εφιδρωτήριο). Τα λουτρά έγιναν τελικά τόποι διασκέδασης, προσέθηκαν δε σε αυτά αίθουσες για διαλέξεις, συναυλίες, γυμναστική και φαγητό. Επί αυτοκράτορα Κωνσταντίνου υπήρχαν 856 εγκαταστάσεις λουτρών τα οποία ήταν κατασκευασμένα με πολυτέλεια, με επίστρωση από όνυχα, πορφυρίτη, αλάβαστρο ή πολύτιμα μάρμαρα. Τα πιο φημισμένα από αυτά είναι: του Αγρίπτα (το μετέπειτα Πάνθεον), της Πομπηίας, του Διοκλητιανού. Το teridorium των λουτρών αυτών επιμελήθηκε ο Μιχαήλ Άγγελος στο ναό της Παναγίας των Αγγέλων. Αυτά είναι τα καλύτερα από όσα διατηρούνται σήμερα. Περιλαμβάνουν αίθουσες για 8-10 άτομα, πλαισιώνονται από αναπαυτικές καρέκλες και ανάκλιντρα για μαλάξεις, πολυτελώς διακοσμημένα με γλυπτά. Υπάρχει επίσης κυκλική δεξαμενή διαμέτρου 4,50 μ. και βάθους 1,20 μ. με σκάλες πλάγιες για να κατεβαίνουν σ’ αυτά οι λουόμενοι. Στην Πομπηία και στα ανάκτορα του Διομήδη είναι κτισμένα λουτρά με εξαιρετική αρχιτεκτονική. Το caldarium περιλαμβάνει πλατύ λουτήρα, ανάκλιντρα, οι δε τοίχοι του είναι διπλοί με διάκενο, για να κυκλοφορεί ο θερμός αέρας από την εστία, που βρίσκεται στο υπόγειο. Στους Ρωμαίους, εκτός από τα λουτρά, υπήρχαν και λουτρά θερμών πηγών, τα οποία βρίσκονταν υπό την προστασία θεοτήτων, κατά μίμηση ελληνικής συνήθειας, π.χ. τα λουτρά της Βάιας περίφημα για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες και για τα ποικίλα μέσα ψυχαγωγίας που παρείχαν. Πολλοί από τους Ρωμαίους προτιμούσαν τα ψυχρά λουτρά, ο δε Σενέκας καυχιόταν ότι λουζόταν το μήνα Ιανουάριο στα νερά του Τιβέριου. Η λειτουργία των δημοσίων λουτρών διαρκούσε συνήθως από τις μεσημεριανέ ώρες μέχρι τη δύση του ήλιου, φαίνεται όμως ότι η ώρα παρατείνονταν και κατά τη νύχτα, γιατί κατά τις ανασκαφές βρέθηκαν στα λουτρά της περιόδου αυτής 1348 λυχνίες.   Λουτρά στους Δυτικούς   Παρόλη την αντίδραση που υπήρχε για τα λουτρά, η χρήση τους διατηρήθηκε όλο το μεσαίωνα. Διαδόθηκαν από τους Σταυροφόρους. Στα αβαεία υπήρχαν ιδιωτικά λουτρά και στις πόλεις από τον 11ο αιώνα. Το 1292 υπήρχαν στο Παρίσι 26 εγκαταστάσεις εφιδρωτηρίων. Υπολείμματα λουτρών διακοσμημένα με γοτθικές επιστρώσεις ξυλόγλυπτες, αποδεικνύουν ότι στο Παρίσι υπήρχαν λουτρά μέσα σε σπίτια, σε κήπους και σε δημόσιους χώρους, που διέθεταν ευρύχωρες δεξαμενές με θερμό νερό. Στα δημόσια αυτά λουτρά σύχναζαν οι αριστοκράτες Παριζιάνοι. Την ίδια εποχή εμφανίσθηκαν τα πρώτα λουτρά στο Σηκουάνα. Αργότερα άρχισε να επικρατεί πνεύμα ασκητισμού, που οδήγησε στην παρακμή των δημοσίων λουτρών μετά την Αναγέννηση.   Λουτρά στους Μωαμεθανούς   Η χρήση του λουτρού είναι συχνή και η αρχιτεκτονική του είναι ανεπτυγμένη στους Μωαμεθανούς γιατί τους επιβάλλεται και από τη θρησκεία τους. Στην Αλάμπρα της Γρανάδας υπάρχει ωραία εγκατάσταση λουτρού ορθογωνίου, ενδεικτική της αρχιτεκτονικής των Μαυριτανών κατά τον 14ο αιώνα. Τα λουτρά της Κωνσταντινούπολης αποτελούνται από σειρές τετραγωνικών δωματίων, τα οποία φέρουν τρούλους. Κάθε σειρά αποτελείται από 3 δωμάτια: από το αποδυτήριο και το κυρίως λουτρό με δεξαμενή θερμού νερού, όπου επικρατεί θερμοκρασία 40-45 βαθμών. Εκεί υπάρχει κυκλική μαρμάρινη πλάκα, πάνω στην οποία κάθονταν οι λουόμενοι για εφίδρωση. Ο ζωγράφος Ενγκρ στον περίφημο πίνακά του το «Τουρκικό λουτρό» δίνει την ιδιάζουσα ατμόσφαιρα των οθωμανικών λουτρών. Ο πίνακας αποτελεί θαυμάσια σύνθεση μελέτης του γυναικείου γυμνού.   Λουτρά στους Ρώσους   Οι Ρώσοι, επειδή τους άρεσαν τα θερμά λουτρά, ίδρυσαν πολυάριθμες εγκαταστάσεις λουτρών, τα οποία αποτελούνταν συνήθως από ένα μόνο δωμάτιο με ατμόλουτρο και άλλο ένα δωμάτιο για ψυχρό λουτρό. Πολλές φορές όμως το δεύτερο παραλείπεται, ο δε λουόμενος μετά το ατμόλουτρο βυθίζεται κατ’ ευθείαν στον παρακείμενο ποταμό ή στα χιόνια.   Λουτρά στους λαούς της Άπω Ανατολής   Η συνήθεια του λουτρού είναι διαδεδομένη στους Κινέζους και στους Ιάπωνες. Στην Ιαπωνία όλα τα σπίτια διαθέτουν λουτρό το οποίο αποτελείται από ξύλινο μεγάλου μεγέθους κάδο, ο οποίος τοποθετείται στην αυλή ή στον κήπο. Οι Ιάπωνες συνηθίζουν τα πολύ θερμά λουτρά. Οι εύποροι τοποθετούν τον κάδο μέσα στην οικία, μετά δε το λουτρό υποβάλλονται σε μαλάξεις. Στην Ιαπωνία υπάρχουν και θεραπευτικά λουτρά, από τα οποία τα πιο ονομαστά βρίσκονται στην Ματσουγκάμα της νήσου Σικόκου.   Σύγχρονα λουτρά   Στις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες κάθε σπίτι έχει το δικό του λουτρό. Είναι ένα ιδιαίτερο δωμάτιο, όπου υπάρχει λουτήρας και τα απαραίτητα λουτρικά χρειώδη. Ξενοδοχεία και πολυάριθμες λέσχες διατηρούν πισίνες για τους λουόμενους με διαρρύθμιση και κατασκευή, που συνιστούν ολόκληρη «επιστήμη». Έχουν εγκαταστάσεις με διαρκή ανανέωση νερού, το οποίο περιέχει για λόγους απολύμανσης, όζον, χλώριο και άλλες ουσίες.   Ευαγγελία Πρωτόπαπα Φαρμακοποιός – Αισθητικός Προϊσταμένη Τμ Αισθητικής – Κοσμητολογίας ΤΕΙ Αθήνας Απόσπασμα από το βιβλίο της : Αισθητική φροντίδα πριν και μετά την πλαστική χειρουργική.