Η σύνθεση του σώματος και η κατανομή του λίπους

Η σύνθεση του σώματός μας Το σώµα αποτελείται από διάφορους ιστούς, αλλά στη διάρκεια της ενήλικης ζωής δύο είναι οι ιστοί που προκαλούν σηµαντικές αυξοµειώσεις στο σωµατικό βάρος, ο µυϊκός και ο λιπώδης ιστός. Το ανθρώπινο σώµα αποτελείται από την άλιπη µάζα και τον λιπώδη ιστό. Η άλιπη µάζα περιλαµβάνει τους µυς, τα οστά και τα διάφορα όργανα. Ο λιπώδης ιστός είναι το ποσοστό της σωµατικής µάζας που αποτελείται από λίπος. Συχνότερα ονοµάζεται ως σωµατικό λίπος και είναι το επί τοις εκατό της συνολικής σωµατικής µάζας το οποίο αποτελείται από το λίπος. Οι λειτουργίες του λιπώδους ιστού σχετίζονται µε την παραγωγή ορµονών, την προστασία των οργάνων του σώµατος αλλά και τη ρύθµιση της θερµοκρασίας του. Το ποσοστό λιπώδους ιστού πρέπει να αντιπροσωπεύει το 14- 25% του σωµατικού βάρους για τους άνδρες και το 17-30% για τις γυναίκες. Τα όρια αυτά διαφοροποιούνται ανάλογα και µε την ηλικιακή οµάδα. Ο λιπώδης ιστός ή σωµατικό λίπος διακρίνεται σε δύο κατηγορίες:

• το δοµικό ή απαραίτητο και
• το αποταµιευτικό ή µη απαραίτητο.

1. Το δοµικό ή απαραίτητο λίπος είναι το ποσοστό του λίπους που χρειάζεται το σώµα για να επιτελέσει τις συνηθισµένες βιολογικές του λειτουργίες. Παράδειγµα δοµικού λίπους είναι το συστατικό της µυελίνης που µονώνει τα νεύρα, και "υλικό συσκευασίας" ζωτικών οργάνων π.χ. ενδοφθαλµικό λίπος. Αποτελεί το 8-12% του σωµατικού βάρους στη γυναίκα και το 3- 5% στον άνδρα. Αυτό το λίπος είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική ορµονική και αναπαραγωγική λειτουργία.

2. Το αποταµιευτικό ή µη απαραίτητο λίπος, αποτελεί πηγή ενέργειας για το ανθρώπινο οργανισµό. Το σώµα έχει επαρκή αποθέµατα ενέργειας από λίπος για να διατηρηθεί ζωντανό επί πολλές εβδοµάδες. Το λίπος αποθηκεύεται στα λιποκύτταρα. Τα λιποκύτταρα σχηµατίζουν ένα ελαστικό ενεργειακό απόθεµα, το οποίο µπορεί τόσο να διευρύνεται όσο και να µικραίνει. Το απόθεµα λίπους είναι δυνατόν να διευρυνθεί µε δυο τρόπους: Είτε µέσω αύξησης του µεγέθους των λιποκυττάρων είτε µε αύξηση του αριθµού τους. Ο µέσος άνθρωπος έχει αριθµό λιποκυττάρων που ξεκινάει από 2×1010 και είναι δυνατόν να φτάσει µέχρι 16×1010. Εποµένως, υπάρχει τεράστια ελαστικότητα για διεύρυνση του αποθέµατος λίπους.

Αρκετοί είναι αυτοί που συµµετέχουν σε προγράµµατα γυµναστικής µε µοναδικό στόχο την απώλεια λίπους και βάρους. Για να επιτευχθεί όµως το ιδανικό βάρος για τον καθένα θα πρέπει πρώτα να προσδιοριστεί. Αυτό είναι κάτι που µπορεί να επιτευχτεί µέσω της µέτρησης της σωµατικής σύνθεσης. Εκτός από το σωµατικό βάρος και τον ∆.Μ.Σ. (∆είκτη Μάζας Σώµατος), η µέτρηση της σωµατικής σύνθεσης, περιλαµβάνει και το ποσοστό σωµατικού λίπους, του οποίου η εύρεση είναι πολύ σηµαντική καθώς οριοθετεί στο άτοµο πόσο τοις εκατό παραπάνω από το φυσιολογικό είναι το ποσοστό του σωµατικού του λίπους.

Η κατανομή του σωματικού λίπους

Το λίπος αποθηκεύεται σε εξειδικευµένα κύτταρα που ονοµάζονται λιποκύτταρα. Όλα µαζί τα λιποκύτταρα συνθέτουν το λιπώδη ιστό του σώµατος. Ο λιπώδης ιστός περιέχει 80% «καθαρό» λίπος και µόνο 10- 20% νερό και διακρίνεται στον υποδόριο λιπώδη ιστό, ο οποίος βρίσκεται ανάµεσα στο δέρµα και τους µύες και στον δοµικό, που βρίσκεται στον εγκέφαλο, µέσα στις αρθρώσεις και σε διάφορα όργανα. Η σύστασή του εξαρτάται από τις ορµόνες, διάφορα ένζυµα, τις φυσικές δραστηριότητες και τη διατροφή. Τα σηµεία του σώµατος που δεν έχουν λίπος είναι τα βλέφαρα, το όσχεο, το δέρµα του κρανίου, οι λοβοί των αφτιών, το πέος, τα εξωτερικά χείλη του αιδοίου και οι εξωτερικές επιφάνειες της παλάµης και του πέλµατος. Η έλλειψη λίπους κάνει τις περιοχές αυτές πιο ευαίσθητες στα νευρικά ερεθίσµατα. Στην ηλικία των 25 ετών ο µέσος άντρας, χωρίς περιττό βάρος, έχει περίπου 15% λίπος, ενώ η µέση γυναίκα 20-26%. Η συνολική ποσότητα λίπους στο ανθρώπινο σώµα δεν είναι ποτέ σταθερή, αλλά αυξοµειώνεται. Το σώµα µας περιέχει 20-60 δισεκατοµµύρια λιποκύτταρα τα οποία είναι ανοµοιόµορφα κατανεµηµένα. Τα λιποκύτταρα πολλαπλασιάζονται αριθµητικά σχεδόν µέχρι την εφηβεία. Από εκεί και πέρα ο αριθµός τους σταθεροποιείται και αυξοµειώνεται µόνο το µέγεθός τους. Τα λιποκύτταρα µπορούν ταυτόχρονα να αποθηκεύουν και να εκλύουν λίπος. Οι βασικότερες ορµόνες που εµπλέκονται στην έκλυση (λιπόλυση) και στην καύση λίπους είναι η αδρεναλίνη και η νορ-αδρεναλίνη. Τα οιστρογόνα παίζουν σηµαντικό ρόλο τόσο στην ποσότητα, όσο και στην κατανοµή του λίπους. Οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία εκκρίνουν µεγάλες ποσότητες οιστρογόνων µε αποτέλεσµα την δηµιουργία «καµπυλών». Οι ίδιες γυναίκες µετά την εµµηνόπαυση εκκρίνουν πολύ µικρότερες ποσότητες οιστρογόνων. Η εναπόθεση λίπους τώρα είναι µεγαλύτερη στην κοιλιά και στο πίσω µέρος των χεριών παρά στους γοφούς ή στους µηρούς. Οι γυναίκες παρουσιάζουν µια πιο περιφερική κατανοµή λίπους (στα πλάγια και στα άκρα, πόδια και χέρια), ενώ οι άντρες µία πιο κεντρική κατανοµή (στον κορµό και ειδικά στην κοιλιά).Οι γυναίκες έχουν περισσότερο λίπος στην περιοχή των ωµοπλατών, στους µαστούς, κάτω από τον οµφαλό, στους γλουτούς και στους µηρούς. Το «σχήµα αχλαδιού» οφείλεται περισσότερο σε γενετική προδιάθεση παρά σε ορµονικά ή άλλα προβλήµατα και είναι κληρονοµούµενο χαρακτηριστικό. Οι άντρες έχουν αναλογικά περισσότερο λίπος γύρω από τα εσωτερικά όργανα της κοιλιάς. Η κατανοµή του σωµατικού λίπους καθορίζει σε µεγάλο βαθµό τη ροπή προς διάφορες ασθένειες. Έτσι υψηλό ποσοστό λίπους στο πάνω µέρος του σώµατος προδιαθέτει την τάση για υπέρταση, αρτηριοσκλήρωση και διαβήτη, ενώ αν υπάρχει υψηλό ποσοστό λίπους στο κάτω µέρος του σώµατος χρειάζεται προσοχή το κυκλοφορικό σύστηµα και οι κατακρατήσεις υγρών.   Επιμέλεια κειμένου Ζάρπα Ευαγγελία Πτυχ. Αισθητικός - Κοσμητολόγος ΤΕΙ Αθήνας Καθηγήτρια Αισθητικής - Πιστοποίησης Εισηγήτρια Σεμιναρίων