Δασυτριχισμός Γενικά

Ο όρος αναφέρεται σε αυξηµένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το σώµα των γυναικών, δηλαδή σε παρουσία τελικών τριχών σε περιοχές του προσώπου και του σώµατος γυναικών, όπου αυτή θεωρείται φυσιολογική µόνο για τον άντρα. Αντίθετα, ο όρος υπερτρίχωση επιφυλάσσεται για καταστάσεις όπου υπάρχει φυσιολογική για το φύλο κατανοµή τριχών αλλά  υπάρχει  µεγαλύτερος  αριθµός  του  κανονικού.  Συνεπώς  ο  όρος  δασυτριχισµός αναφέρεται µόνο στις γυναίκες και δηλώνει µη φυσιολογική ποσότητα και κατανοµή, ενώ ο όρος υπερτρίχωση περιλαµβάνει και τα δύο φύλα, συνδέεται µε φυσιολογική κατανοµή και εκφράζει αυξηµένη ποσότητα τριχών. Ο  δασυτριχισµός απ'  τη  µία  αποτελεί  αισθητικό  πρόβληµα  και  διαταράσσει  τον ψυχολογικό  κόσµο  του  ατόµου  µε  σοβαρότερες  συνέπειες  στη  συµπεριφορά του,  όπως αίσθηµα µειονεκτικότητας και απ' την άλλη µπορεί να είναι εκδήλωση µιας παθολογικής κατάστασης των ωοθηκών και των επινεφριδίων. Απαραίτητη    προϋπόθεση    για    την    κατάταξη    µιας    γυναίκας    στις    οµάδες    µε δασυτριχισµό είναι η σαφής περιγραφή των θεωρούµενων φυσιολογικών ορίων. Τα επιδηµιολογικά στοιχεία για  τη φυσιολογική κατανοµή της  τριχοφυΐας σε γυναίκες  είναι περιορισµένα στη διεθνή βιβλιογραφία. Ακόµα δυσχερέστερη γίνεται η κατάσταση, αν ληφθεί υπόψη ότι υπάρχουν σηµαντικές φυλετικές και γεωγραφικές διαφορές, µέσω των οποίων εκφράζεται η επίδραση επιµέρους παραγόντων, όπως η ηλιοφάνεια µιας χώρας, οι διαιτητικές συνήθειες και τα κοινωνικά και σεξουαλικά πρότυπα ενός πληθυσµού. Έτσι οι φυλετικές οµάδες, που  κατοικούν  στη  λεκάνη  της  Μεσογείου,        για        λόγους      επιµειξίας, ηλιοφάνειας,    διατροφής    αλλά     και κληρονοµικότητας παρουσιάζουν συχνότητα και βαρύτητα δασυτριχισµού µεγαλύτερη από εκείνη βόρειο-ευρωπαϊκών χωρών. Η παρουσία των τριχών στο άνω χείλος και το κάτω τµήµα της κοιλιάς δε θεωρείται σαν παθολογική κατάσταση για τα ελληνικά δεδοµένα. Αντίθετα, χαρακτηρίζουµε σαν δασυτριχισµό την ύπαρξη τριχών στο υπογένειο, το θώρακα και το άνω τµήµα της κοιλιάς και την παρουσία άφθονης τριχοφυίας (βαθµού 3) στις παρειές. Η πυκνότητα της τριχώσεως στις φυσιολογικά άτριχες περιοχές εκτιµάται κατά διάφορους  τρόπους.  Για  πρακτικούς  λόγους  διακρίνουµε τρεις  βαθµούς πυκνότητας  και επεκτάσεως της τριχοφυΐας στις περιοχές αυτές :  

• βαθµός 1: λίγες, µικρές, αραιές τρίχες

 

• βαθµός 2: περισσότερες, µεγαλύτερες αλλά πάντοτε αραιές τρίχες

 

• βαθµός 3: µικρές συγκεντρώσεις, θύσανοι ή πλήρης κάλυψη της περιοχής.

 

• Η εµφάνιση της κανονικής τριχοφυΐας την εποχή της ήβης και η ενδεχόµενη ανάπτυξη της σε περιοχές που φυσιολογικά στερούνται τριχών είναι συνισταµένη δύο παραγόντων :

1. της εκκρίσεως και οράσεως των ορµονών που έχουν ανδρογονική δράση και

 

2. της ικανότητας του δέρµατος να δεχθεί το ορµονικό ερέθισµα των ανδρογόνων και να αντιδράσει µε διέγερση της αναπτύξεως των τριχών.

  Η  ανάπτυξη  των  τριχών  γενικά  θεωρείται  ότι  είναι  ορµονοεξαρτώµενη από  τα ανδρογόνα του οργανισµού και η διαφορά που παρατηρείται στην τριχοφυΐα µεταξύ ανδρών και γυναικών είναι αποτέλεσµα και αντικατοπτρίζει τη διαφορά που υπάρχει στην έκκριση των ανδρογόνων στα δύο φύλα. Η ευαισθησία, όµως των τριχών στα ανδρογόνα δεν είναι η ίδια σ' όλες τις περιοχές. Οι    τρίχες    του    κεφαλιού,    των    φρυδιών    και    οι    βλεφαρίδες    δεν    θεωρούνται ανδρογονοεξαρτώµενες, γιατί αναπτύσσονται και σε πλήρη απουσία αυτών των ορµονών. Οι τρίχες  των  άκρων  και  της  πλάτης  επηρεάζονται  από  τα  ανδρογόνα,  αλλά  έχουν  µικρή εξάρτηση απ' αυτά διότι ο βαθµός της αναπτύξεως τους εξαρτάται κυρίως από γενετικούς παράγοντες. Αντίθετα οι τρίχες του εφηβαίου, της µασχάλης, της κοιλιάς, του θώρακα και του προσώπου εµφανίζουν µεγάλη εξάρτηση από τα ανδρογόνα και η ανάπτυξη τους, όπως και η πυκνότητα τους είναι συνάρτηση του ποσού και της διάρκειας δράσεως των ανδρογόνων.  

Έκκριση των ανδρογόνων στη γυναίκα

  Στον  οργανισµό του  θήλεος  µέχρι  την  ηλικία  των  έξι  ετών  περίπου,  η  έκκριση ανδρογόνων είναι µηδαµινή. Οι ωοθήκες δε λειτουργούν και τα επινεφρίδια παράγουν σχεδόν αποκλειστικά κορτιζόλη. Γύρω στα έξι-επτά έτη παρατηρείται στα θήλεα και στους άρρενες µία αλλαγή στη βιοσυνθετική ικανότητα των επινεφριδίων, που ονοµάστηκε αδρεναρχή και που συνίσταται στην αύξηση της µέχρι τότε ελάχιστης εκκρίσεως ανδρογόνων. Τα επινεφριδικά ανδρογόνα DΗΕΑ και DΗΕΑ-δ σηµειώνουν αρχικά απότοµη αύξηση,  που  ακολουθείται  µέχρι  το  ενδέκατο  έτος  άνοδο  της  εκκρίσεως  στην  οποία συµµετέχει και η ∆4-Α. η αύξηση στην έκκριση, σ' αυτό το διάστηµα είναι σηµαντική και υπολογίζεται οκτώ-δέκα φορές για την DΗΕΑ, δεκαπέντε-είκοσι φορές για την DΗΕΑ-8, τέσσερις φορές για την ∆4-Α και η τεστοστερόνη ( Τ ) λιγότερο από δύο φορές. Για την Τ όµως  υπάρχει  η  άποψη  ότι  δεν  εκκρίνεται  από  τα  επινεφρίδια,  αλλά  αποτελεί  προϊόν µετατροπής της DΗΕΑ στην περιφέρεια.   Τα επινεφριδικά ανδρογόνα ακολουθούν τον ηµερήσιο ρυθµό εκκρίσεως της κορτιζόλης και εµφανίζουν υψηλή στάθµη τις πρωινές ώρες και χαµηλότερη τις βραδινές. Στην ηλικία των έντεκα-δώδεκα ετών αρχίζει και η ορµονική λειτουργία των ωοθηκών που ονοµάζεται εµµηναρχή, η οποία προσφέρει στην κυκλοφορία τα ανδρογόνα που παράγει δηλαδή τη ∆4-Α, την DΗΕΑ και τα µικρά ποσά Τ. Η παραγωγή των ωοθηκικών ανδρογόνων εµφανίζει µία µικρή αύξηση (20%) στα µέσα του κύκλου. Έτσι ο οργανισµός του θήλεος, αφού υποστεί την επίδραση των επινεφριδικών ανδρογόνων κατά την αδρεναρχή, δέχεται µετά την εγκατάσταση της κυκλικής λειτουργίας των ωοθηκών, ανδρογόνα από τρεις πηγές:

1. τα επινεφρίδια

 

2. τις ωοθήκες και

 

3. την περιφέρεια, όπου  γίνεται  µετατροπή  του  ενός  ανδρογόνου  από  το  άλλο.  Η τελευταία πηγή παραγωγής ανδρογόνων είναι η σπουδαιότερη στη γυναίκα.

  Τα ανδρογόνα που προέρχονται από τις τρεις αυτές πηγές είναι επτά και διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ τους ως προς την ανδρογονική ισχύ. Ένα ασθενικό,   Ανεξάρτητα  από  την  αιτιολογική  προέλευση  του  δασυτριχισµού,  είναι  γενικά αποδεκτό ότι υπάρχει ένας κοινός µηχανισµός βιολογικής δράσης στα τελικά όργανα, που περιλαµβάνει τις ακόλουθες επί µέρους διαταραχές:

1. Αυξηµένη παραγωγή ανδρογόνων  από  ωοθηκική  ή/  και  επινεφριδιακή  έκκριση καθώς και από περιφερική µετατροπή
2. Ελαττωµένη παραγωγή  και  συγκέντρωση  SHBG  µε  συνέπεια  την  αύξηση  της ελεύθερης µορφής ανδρογόνων.
3. Αύξηση του   αριθµού  των   υποδοχέων   των   ανδρογόνων   στα   κύτταρα- στόχους
4. Αύξηση της δραστηριότητας του µετατρεπτικού ενζύµου 5 α-αναγωγάσης

 

5. Αύξηση του   ρυθµού  µετατροπής  της   Τ   σε   DΗΤ  στα   κύτταρα   του τριχοσµηγµατογόνου θύλακα
6. Με την  αυξηµένη  προσφορά  DΗΤ,  ανάπτυξη  και  εξέλιξη  του  δευτερογενούς τριχώµατος σε τελικές τρίχες και αυξηµένη παραγωγής σµήγµατος

  Στις περισσότερες από τις γνωστές καταστάσεις που συνοδεύονται µε δασυτριχισµό, η παθογένεια του συνδρόµου περιλαµβάνει, σε διάφορο βαθµό, όλες τις επιµέρους διαταραχές. Σηµαντική εξαίρεση αποτελεί ο ιδιοπαθής δασυτριχισµός, στον οποίο δεν έχει επιδειχθεί διαταραχή στις συνθήκες παραγωγής, µεταφοράς, µεταβολισµού και σύνδεσης των ανδρογόνων. Όµως, η εκτίµηση της δραστικότητας της 5 α-αναγωγάσης έχει δείξει υπερεπάρκεια ενζύµου µε συνέπεια µεγαλύτερη µετατροπή Τ σε ΌΗΤ στις περιπτώσεις αυτές, σε σχέση µε δασυτριχισµό από Σ. Π. Ω. ή συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων.  

∆ιερεύνηση του δασυτριχισµού

  Η διαγνωστική προσέγγιση του προβλήµατος περιλαµβάνει αξιολόγηση µιας σειράς παραµέτρων, µε σηµαντικότερες τις ακόλουθες :

1. Λεπτοµερές ιστορικό, που περιλαµβάνει τον χρόνο εµφάνισης και ρυθµό εξέλιξης του προβλήµατος και των συνοδών εκδηλώσεων καθώς και καταγραφή του γυναικολογικού ιστορικού και των διαταραχών του κύκλου. Σηµαντική είναι και η αναζήτηση µακροχρόνιας αγωγής µε παράγοντες που προάγουν την ανάπτυξη δασυτριχισµού καθώς και συστηµατικών ή άλλων νόσων που θα επηρεάσουν αποφασιστικά την επιλογή θεραπείας.
2. Κλινική εξέταση, που   περιλαµβάνει  εκτίµηση  του   βαθµού  βαρύτητας   του δασυτριχισµού µε τον δείκτη ferriman-gallwey ( 1961 ), αναζήτηση συνοδών εκδηλώσεων, όπως ακµή, σµηγµατόρροια µε ή χωρίς αλωπεκία του τριχωτού της κεφαλής, εξέταση για σηµεία αρρενοποίησης αλλά και εκδηλώσεις άλλων ενδοκρινοπαθειών. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι απαραίτητη και η γυναικολογική εξέταση.
3. Ενδοκρινική αξιολόγηση.        Αυτή    περιλαµβάνει    εκτίµηση        της        βασικής συγκέντρωσης  των  ανδρογόνων  (  Τ,  DΗΤ,  Α  4,  DΗΕΑ-δ,  17-ΟΗ-Ρ  ),  της  SΗΒG αλλά  και  συνοδών  εξετάσεων,  που  καθορίζονται  από  το  ιστορικό  και  τις  κλινικές ενδείξεις  και  µπορεί  να  είναι  Ρ3Η,  ΙΉ,  προλακτίνη,  θυρεοειδικές  ορµόνες,  κορτιζόλη κ.    α.    Ο    ενδοκυτταρικός    έλεγχος    µερικές     φορές    συµπληρώνεται    µε    δοκιµασίες εκλεκτικής αναστολής των ωοθηκών ή επινεφριδίων ( ορµονικό αντισυλληπτικό ή δεξαµεθαζόνη  )   και   διέγερσης   (   ΗΜΟ   ή   ΑΟΊΉ   )   και   αντιστρόφως.   Σε   σπάνιες περιπτώσεις        είναι    αναγκαίος    ο    καθετηριασµός    της        απαγωγού    κυκλοφορίας    των ωοθηκών ή επινεφριδίων µε ταυτόχρονη δειγµατοληψία, για τον εντοπισµό µικρού ορµονοπαραγωγού όγκου.
4. Μορφοµετρική εκτίµηση.     Η        αξιολόγηση     αυτή           περιορίζεται      τις περισσότερες    φορές            σε         υπερηχογραφία    των        ωοθηκών    για            αναζήτηση    των χαρακτηριστικών  του  Σ.  Π.  Ω.  Ο  έλεγχος  όµως  αυτός  συµπληρώνεται  µερικές  φορές και  µε  υπολογιστική  τοµογραφία  των  επινεφριδίων  ή  της  υποφύσεως,  ανάλογα  µε  τις κλινικές    ενδείξεις    και    τα    εργαστηριακά           ευρήµατα.    Στις    άµεσες      εκτιµήσεις περιλαµβάνονται    και        ο       λαπαροσκοπικός        έλεγχος    των    ωοθηκών        µε        τη    δυνατότητα βιοψίας.

 

4. Ψυχολογική κατάσταση. Η εκτίµηση της αποτελεί ένα εξ ίσου σηµαντικό στοιχείο της διερεύνησης αφού  ο  δασυτριχισµός συνδέεται συχνά  µε µεγάλο βαθµό ψυχολογικής επιβάρυνσης, χαµηλό βαθµό αυτοεκτίµησης και αντικοινωνική συµπεριφορά. Η κατάσταση αυτή οδηγεί νεαρές γυναίκες µε δασυτριχισµό σε αποφυγή σεξουαλικών σχέσεων που αποκαθίσταται µετά αποτελεσµατική θεραπεία. Σηµειώνεται, ότι η υποκειµενική εκτίµηση δεν συµβαδίζει µε την αντικειµενική αξιολόγηση του δασυτριχισµού, ώστε µπορεί να υπάρχει υπέρµετρη ψυχολογική επιβάρυνση µε πολύ µικρού βαθµού πρόβληµα.

 

Θεραπεία δασυτριχισµού

  Η θεραπεία του δασυτριχισμού περιλαμβάνει :  

Φαρµακευτική Αγωγή

  Η φαρµακευτική αντιµετώπιση του δασυτριχισµού περιλαµβάνει την κατασταλτική θεραπεία και την θεραπεία µε αντιανδρογόνα.  

Κατασταλτική Θεραπεία

  Αυτή συνίσταται στη χορήγηση οιστρογόνων  σε συνδυασµό µε προγεστερονοειδή (αντισυλληπτικά χάπια ) ή και κορτικοστεροειδών.  

Θεραπεία µε αντιανδρογόνα

  Στη θεραπεία µε αντιανδρογόνα χρησιµοποιούνται δύο τύποι φαρµάκων, οι αναστολείς του ενζύµου 5 α-αναγωγάση και οι αναστολείς της σύνδεσης ανδρογόνου µε τον ειδικό πρωτεϊνικό κυτταροπλασµατικό υποδοχέα   Επιμέλεια άρθρου Ζάρπα Ευαγγελία Πτυχ. Αισθητικής – Κοσμητολογίας Καθηγήτρια Αισθητικής – Εισηγήτρια Σεμιναρίων