Γυναίκα ανδρογόνα και τριχοφυΐα

Έκκριση των ανδρογόνων στη γυναίκα

Στον οργανισμό της γυναίκας η έκκριση των ανδρογόνων είναι μηδαμινή, μέχρι την ηλικία των 6 χρονών περίπου. Οι ωοθήκες δεν λειτουργούν και τα επινεφρίδια παράγουν σχεδόν αποκλειστικά κορτιζόλη. Γύρω στα 6-7 χρόνια παρατηρείται τόσο στα κορίτσια, όσο και στα αγόρια, μια αλλαγή στη βιοσυνθετική ικανότητα των επινεφριδίων, που ονομάζεται αδρεναρχή και που συνίσταται στην αύξηση της μέχρι τότε ελάχιστης έκκρισης ανδρογόνων. Τα επινεφριδικά ανδρογόνα, δευδροεπιανδροστερόνη (DHEA) και θειική δευδροεπιανδροστερόνη (DHEA-S), σημειώνουν αρχικά απότομη αύξηση, που ακολουθείται από συνεχή και προοδευτική αύξηση της έκκρισης μέχρι τον 11ο χρόνο, στην οποία συμμετέχει και η Δ4-ανδροστερόνη (Δ4Α).   Από τα επινεφρίδια εκκρίνονται πέντε διαφορετικά ανδρογόνα, αν και η ολική ανδροποιητική τους επίδραση φυσιολογικά είναι τόσο μικρή, ώστε να μην προκαλούν την εμφάνιση σημαντικών χαρακτηριστικών στις γυναίκες, εκτός από την ανάπτυξη της τρίχωσης του εφηβαίου και της μασχάλης, στην έναρξη της εφηβείας. Η έκκριση των DHEA και DHEA-S σημειώνει αρχικά απότομη αύξηση, που ακολουθείται από συνεχή και προοδευτική αύξηση, η οποία κορυφώνεται στην ηλικία των 25 ετών. Στη συνέχεια παραμένει σε σταθερά επίπεδα κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας, ενώ στη συνέχεια ελαττώνεται βαθμιαία μέχρι την ηλικία των 70 ετών όπου μειώνεται στο 10%. Στην ηλικία των 11-12 ετών αρχίζει κ η ορμονική λειτουργία των ωοθηκών παράγοντας τα ανδρογόνα: τεστοστερόνη, διυδροτεστοστερόνη, ανδροστενδιόνη, Δ5 ανδροστενδιόλη και δευδροεπιανδροστερόνη.   Πηγές παραγωγής ανδρογόνων στη γυναίκα   Ο οργανισμός της γυναίκας δέχεται ανδρογόνα από τρεις πηγές: -        Τα επινεφρίδια, -        Τις ωοθήκες και -        Την περιφέρεια. Η σημαντικότερη όμως πηγή παραγωγής των ανδρογόνων είναι η περιφέρεια που περιλαμβάνει περιφερικούς ιστούς από τους οποίους ο σπουδαιότερος είναι το δέρμα. Ο καλύτερος δείκτης παραγωγής ανδρογόνων από τις ωοθήκες είναι η τεστοστερόνη με ισχυρή βιολογική δράση.  

Μεταβολισμός και δράση ανδρογόνων στη γυναίκα

  Όσον αφορά το μεταβολισμό των ανδρογόνων στο δέρμα, οι ελεύθερες μορφές αυτών που βρίσκονται στο πλάσμα εισέρχονται στο κύτταρο του θύλακα της τρίχας, μεταβολίζονται σε τεστοστερόνη και στη συνέχεια έχουμε μετατροπή αυτής σε διυδροτεστοστερόνη. Τα ανδρογόνα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους ως προς την ανδρογονική ισχύ. Όμως ένα ασθενές ανδρογόνο, μέσα στον οργανισμό μπορεί να μετατραπεί σε άλλο ισχυρότερο. Το δέρμα μετατρέπει την δευδροεπιανδροστερόνη και την Δ4-Α σε τεστοστερόνη. Για την ανάπτυξη των τριχών, απαραίτητο ανδρογόνο είναι η διυδροτεστοστερόνη (DHT). Για την πρόκληση του δασυτριχισμού πρέπει η τεστοστερόνη να μετατραπεί όπως προαναφέρθηκε σε διυδροτεστοστερόνη και στη συνέχεια να συνδεθεί με ενδοκυττάριους υποδοχείς και να ασκήσει την ανδρογονική της δράση.  

Τα ανδρογόνα ενδέχεται να προστατεύουν την υγεία της καρδιάς

  Αυστραλοί ερευνητές αναφέρουν στο Journal of Experimental Medicine ότι οι ανδρικές ορμόνες (ανδρογόνα) μπορεί να έχουν καρδιοπροστατευτική δράση, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη νέων αγγείων. Σύμφωνα με τον κύριο ερευνητή της μελέτης από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Καρδιάς και το Πανεπιστήμιο του Σίδνει, η μείωση των επιπέδων των ανδρικών ορμονών στον οργανισμό των ανδρών ενδέχεται να οδηγεί σε καρδιακή βλάβη. Ο Sieveking και οι συνάδελφοί του βρήκαν ότι, όταν εξέθεσαν κύτταρα που είχαν ληφθεί από τον ομφάλιο λώρο ενός άρρενος εμβρύου σε ανδρογόνα, τα κύτταρα άρχισαν να κινούνται και να πολλαπλασιάζονται, κάτι που συνδέεται με την ανάπτυξη νέων αγγείων. (Πηγή: United Press International)  

Ενζυμική υποδομή δέρματος (5α-Αναγωγάση)

  Η 5α-αναγωγάση είναι ένα ανδρογονοεξαρτώμενο ένζυμο που καθίσταται υπεύθυνο για τη δράση των ανδρογόνων. Η αύξησή του παρατηρείται κατά την ήβη όπου και τα ανδρογόνα αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Το ένζυμο αυτό εντοπίζεται μέσα στα κύτταρα του βολβού των τριχών όπου εξαιτίας της δραστηριοποίησής του η τεστοστερόνη μετατρέπεται στην ισχυρή διυδροτεστοστερόνη (εμφάνιση δασυτριχισμού). Ο μηχανισμός με τον οποίο αυξάνεται η δραστηριότητα της 5α-αναγωγάσης είναι άγνωστος. Η ποσότητά της σε κάθε περιοχή είναι διαφορετική καθώς εξαρτάται από την ποσότητα των ανδρογόνων που υπάρχει σε κάθε σημείο του σώματος. Δηλαδή σε περιοχές που η εξάρτηση από τα ανδρογόνα δεν είναι μεγάλη, η 5α-αναγωγάση βρίσκεται σε μικρές ποσότητες (όπως στην κνήμη και στο βραχίονα). Αντίθετα όμως σε περιοχές όπως οι μασχάλες το ένζυμο αυτό αφθονεί. Άγνωστη είναι ακόμη η αιτία που οδηγεί στην πτώση των τριχών της κεφαλής καθώς τα ανδρογόνα σε εκείνο το σημείο δεν ευνοούν την ανάπτυξη των τριχών.  

Η συνδεόμενη με στεροειδή σφαιρίνη (SHBG)

  Τα στεροειδή είναι ουσίες υψηλής βιολογικής δραστηριότητας και αν υπάρχουν σε μεγάλες συγκεντρώσεις στον οργανισμό, μπορεί να προκαλέσουν έντονες διαταραχές. Γι’αυτό ο ίδιος ο οργανισμός τα εξουδετερώνει με διάφορους τρόπους. Οι πιο σημαντικοί είναι: α) ο γρήγορος μεταβολισμός και η μετατροπή των στεροειδών σε ουσίες μικρότερης δραστικότητας και β) η σύνδεση αυτών με ειδική σφαιρίνη που ονομάζεται SHBG (Sex Hormone Binding Globulin).  

Παραγωγή και δέσμευση της SHBG

  Η σφαιρίνη SHBG παράγεται από το ήπαρ και δεσμεύει την τεστοστερόνη και την οιστραδιόλη. Η παραγωγή της προάγεται από τα οιστρογόνα και τις θυρεοειδικές ορμόνες ενώ αναστέλλεται από τα ανδρογόνα. Έτσι εξηγείται και η διαφορά στην ποσότητα της σφαιρίνης αυτής ανάμεσα στα δύο φύλα. Δηλαδή αφού η παραγωγή της προάγεται από τα οιστρογόνα, αυτό σημαίνει ότι στη γυναίκα που τα οιστρογόνα είναι αυξημένα η SHBG είναι αυξημένη και έτσι δεσμεύει περισσότερη τεστοστερόνη. Αντίθετα, στον άνδρα που τα ανδρογόνα είναι αυξημένα, η SHBG είναι ελαττωμένη.  

Σημασία της σφαιρίνης SHBG

  Η μέτρηση της SHBG είναι χρήσιμη για την αξιολόγηση των ήπιων διαταραχών του μεταβολισμού των ανδρογόνων και επιτρέπει την αναγνώριση των γυναικών με υπερτρίχωση που είναι πιο δυνατό να ανταποκριθούν στη θεραπεία με οιστρογόνα. Οι αναλογίες της SHBG συσχετίζονται με τις μετρούμενες αξίες της ελεύθερης τεστοστερόνης ώστε να διακριθούν εκείνα τα άτομα με υπερβολική δραστηριότητα των ανδρογόνων από τα φυσιολογικά άτομα.  

Διαταραχές από αυξημένη δράση ανδρογόνων

  Ο δασυτριχισμός και η ακμή εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της αυξημένης παραγωγής ανδρογόνων στην τριχοσμηγματική μονάδα. Αυτή η αύξηση εκδηλώνεται με την εμφάνιση δασυτριχισμού, ακμής, ανδρικού τύπου αλωπεκία, κεντρική παχυσαρκία. Η μεγάλη αύξηση των ανδρογόνων προκαλεί αρρενοποίηση, υπερτροφία κλειτορίδας και βάθυνση φωνής.  

Ρύθμιση της ανάπτυξης των τριχών

  1)Δράση ανδρογόνων στη μετατροπή του τύπου των τριχών   Οι ανδρογόνες ορμόνες επηρεάζουν τον τελικό τύπο των τριχών. Η χνοώδης τρίχωση μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε τελική τρίχωση από τη διέγερση των τριχικών θυλάκων. Το μέγεθος του τριχικού θυλάκου αυξάνεται καθώς και η διάμετρος της τρίχας λόγω των ανδρογόνων ορμονών.   2) Δράση των ανδρογόνων στον αναπτυξιακό κύκλο των τριχών   Εκτός από την εμφάνιση της τελικής τρίχωσης σε κάποια σημεία του δέρματος, τα ανδρογόνα παρατείνουν την αναγενή φάση των τριχών του σώματος ενώ αντίθετα τη μειώνουν στο τριχωτό της κεφαλής.   3) Δράση ανδρογόνων στο σμηγματογόνο αδένα   Η δράση των ανδρογόνων στους σμηγματογόνους αδένες αφορά την εκκριτική τους δραστηριότητα και επηρεάζουν τόσο τη λιπαρότητα του δέρματος, όσο και των τριχών. Η σύνδεσή τους με την εμφάνιση της κοινής ακμής είναι άμεση. Η απότομη αύξηση των ανδρογόνων κατά την εφηβεία καθώς και τα επίπεδα του ενζύμου 5α-αναγωγάση στο επίπεδο του τριχοσμηγματικού θυλάκου, αποδεικνύουν τη σχέση μεταξύ των ανδρογόνων και των σμηγματογόνων αδένων που διαδραματίζουν ισχυρό ρόλο και στην ανάπτυξη των τριχών.   4)Δράση ανδρογόνων ανάλογα με την ηλικία   Στα κορίτσια οι ορμονοεξαρτώμενες τρίχες εμφανίζονται κατά μέσο όρο στην ηλικία των 12 ετών ενώ στα αγόρια στην ηλικία των 13 ετών. Επομένως, τα ανδρογόνα παίζουν βασικό ρόλο στην ανάπτυξη των τελικών τριχών αντί της χνοώδους τρίχας και είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη της φυλετικής τρίχωσης (οι τριχοσμηγματικές μονάδες μετατρέπονται σε μεγάλους τελικούς τριχικούς θυλάκους).   5) Δράση ανδρογόνων ανάλογα με την ποσότητα της 5α-αναγωγάσης   Ανάμεσα στις τρίχες του σώματος υπάρχουν διαφορές σε ό,τι αφορά το ένζυμο 5α-αναγωγάση το οποίο βοηθά στο μεταβολισμό των ανδρογόνων από άτομο σε άτομο αλλά και σε διάφορες περιοχές στο δέρμα του ίδιου ατόμου.   6)Δράση ανδρογόνων σε δυσλειτουργία της τριχοσμηγματικής μονάδας   Εκτός από τα ανδρογόνα, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που διαδραματίζουν ρόλο στις δυσλειτουργίες της τριχοσμηγματικής μονάδας. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η κοινή ακμή, η οποία εμφανίζεται φυσιολογικά ταυτόχρονα με την αύξηση των ανδρογόνων κατά την ήβη, όμως στο τέλος της εφηβικής ηλικίας υποκύπτει αλλά τα επίπεδα των ανδρογόνων παραμένουν σταθερά. Η δημιουργία της τριχοσμηγματικής μονάδας από τον τριχικό θύλακο και το σμηγματογόνο αδένα, δεν υποδηλώνει την κοινή εμφάνιση ακμής και δασυτριχισμού. Αυτό δείχνει ότι η ευαισθησία στα ανδρογόνα μπορεί να είναι διαφορετικού βαθμού. Τέλος, η ανδρογονική δράση σε διάφορες εκδηλώσεις του οργανισμού εξαρτάται και από την περίσσεια των ανδρογόνων. Δηλαδή μια γυναίκα μπορεί να εμφανίσει ακμή ή δασυτριχισμό έχοντας φυσιολογικά επίπεδα ανδρογόνων (ιδιοπαθής ακμή ή δασυτριχισμός) ή να μην εμφανίσει τίποτα από αυτά έχοντας περίσσεια ανδρογόνων (κρυφή υπερανδρογοναιμία).   ΠΑΛΑΙΤΣΑΚΗ ΕΛΕΝΗ-ΑΝΝΑ Αισθητικός – Κοσμητολόγος ΤΕΙ Θεσσαλονίκης