Βιταμίνες και διατροφή

Οι βιταμίνες 1)είναι οργανικές ουσίες απαραίτητες για την ομαλή διεξαγωγή του μεταβολισμού του οργανισμού. 2)Συντελούν ακόμη στην ανάπτυξη του σώματος 3)στη θρέψη, στην υγεία των ιστών. 4)Αυξάνουν την οργανική άμυνα(άμυνα στις λοιμώξεις). 5)Βοηθάνε στην αναπαραγωγή, στην ισορροπία του νευρικού συστήματος. 6)Είναι απαραίτητες, ως συνένζυμα , στον μεταβολισμό θρεπτικών συστατικών. 7)Όπως και τα ανόργανα άλατα έτσι και οι βιταμίνες, δεν προμηθεύουν ενέργεια στον οργανισμό.δηλ δεν έχουν θερμίδες. 8)Δεν συντίθενται στον οργανισμό ή συντίθενται σε μικρές ποσότητες. Χωρίζονται σε λιποδιαλυτές (A,D,E,K) και υδατοδιαλυτές .   Παρακάτω δίνονται οι κυριότερες βιταμίνες, οι πηγές προέλευσής τους και η κύρια χρησιμότητά τους: ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α Πράσινα λαχανικά, καρότα, αυγά, γάλα και φρούτα(κυρίως κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος). Αναζωογονητική - αντιρυτιδική, για παθήσεις ματιών, πρόληψη καρκίνου και καρδιαγγειακών παθήσεων. ΒΙΤΑΜΙΝΗ D Ψάρια, αυγά ,γάλα και μουρουνόλαδο Για τον ραχιτισμό, οστεοπόρωση, τερηδόνα και πρόωρο γήρας. ΒΙΤΑΜΙΝΗ E Σιτέλαιο, σογιέλαιο, καρύδια, δημητριακά, ελαιόλαδο. Αναιμία, στειρότητα, αντιγηραντική και για μείωση του κινδύνου καρδιακής προσβολής. ΒΙΤΑΜΙΝΗ K Αυγά, γάλα, συκώτι, πράσινα λαχανικά και σογιέλαιο. Συμβάλει στην πρόληψη αιμορραγιών μιας και σχετίζεται με τον χρόνο πήξης του αίματος. ΒΙΤΑΜΙΝΗ C Φρέσκα φρούτα και λαχανικά (κυρίως στις φράουλες , ακτινίδια και εσπεριδοειδή). Προστατεύει από σκορβούτο, κρυολόγημα, καρδιοπάθειες, καρκίνο και αιμορραγίες. ΒΙΤΑΜΙΝΗ B6 Καρύδια, σογιέλαιο, λαχανικά, φρούτα (κυρίως μπανάνες), δημητριακά και μαγιά μπύρας. Πρόληψη αναιμίας, για παθήσεις του δέρματος και του νευρικού συστήματος. ΒΙΤΑΜΙΝΗ B12 Αυγά, γάλα, κρέας, ψάρια και μαγιά μπύρας. Αναιμία, παθήσεις της καρδιάς και του νευρικού συστήματος. ΦΟΛΙΚΟ ΟΞΥ Σπανάκι πράσινα λαχανικά και συκώτι. Αναιμία εγκύου και πρόληψη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.   Πίνακας 1: Λιποδιαλυτές Βιταμίνες

Βιταμίνη	Λειτουργία Σπουδαιότητα	Συμπτώματα /εκδηλώσεις ανεπάρκειας	Ομάδες με ρίσκο να εμφανίσουν συμπτώματα ανεπάρκειας
A (ρετινόλη)	Καλός σχηματισμός οστών, δοντιών, δέρματος, υγεία επιθηλιακών ιστών. Ανάπτυξη και επιδιόρθωση ιστών. Απαραίτητη στην περίοδο εγκυμοσύνης κα θηλασμού.	Προβλήματα σε δόντια και ούλα, αλλεργίες, ξηρά μαλλιά, καθυστέρηση ανάπτυξης, προδιάθεση σε λοιμώξεις, ερεθισμοί ματιών, μειωμένη νυχτερινή όραση, αναπνευστικές λοιμώξεις, ξηροδερμία, απώλεια γεύσης	Νεογνά, παιδιά με συχνές λοιμώξεις, ηλικιωμένα άτομα, καπνιστές, άτομα με χρόνιο εθισμό στη αλκοόλη.
D (Καλσιφερόλη)	Πολύ σημαντική κατά τη νηπιακή ηλικία. Σχηματισμός υγιών οστών. Διατήρηση υγιούς νευρικού συστήματος. Απαραίτητη για την υγεία θυρεοειδούς, δέρματος, δοντιών και για την πήξη του αίματος	Μεταβολισμό του ασβεστίου και του φωσφόρου. Μπορεί να προκαλέσει ραχίτιδα, καταβολή, μυϊκή αδυναμία, ανεπαρκή απορρόφηση ασβεστίου, κατακράτηση φωσφόρου στα νεφρά, διάρροια, αϋπνία, νευρικότητα, αποσκλήρυνση οστών και δοντιών, μυωπία	Άτομα  τα οποία  αποφεύγουν την ηλιοφάνεια, ηλικιωμένα άτομα, βρέφη, άτομα με σκούρο χρώμα δέρματος τα οποία ζουν στις βόρειες χώρες.
E (Τοκοφερόλη)	Προστατεύει τις λιποδιαλυτές βιταμίνες , επιβραδύνει τη γήρανση. Προστατεύει τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Ρυθμίζει την πήξη του αίματος, προλαμβάνει τις θρομβώσεις, ενισχύει τα τριχοειδή αγγεία, διατηρεί την υγεία μυών, νεύρων, δέρματος, μαλλιών, βλεννογόνων.	Τα υγιή άτομα δεν εμφανίζουν τα συμπτώματα ανεπάρκειας, αλλά μπορεί να υπάρξουν βλάβες ερυθρών αιμοσφαιρίων και νεύρων, ξηρά θαμπά μαλλιά, στειρότητα, ανικανότητα, αποβολές, γαστρεντερικά προβλήματα, καρδιοπάθεια, διόγκωση προστάτη.	Άτομα με ημικολεκτομή, ασθενείς με χρόνια διαταραχή ήπατος, ασθενείς με Κυστική ίωση
K	Απαραίτητη για τη πήξη αίματος, παραγωγή των αμινοξέων  και  ανάπτυξη των οστών.	Ορατές (πληγές του δέρματος) και μη ορατές (αιμορραγία των εσωτερικών οργάνων) διαταραχές της πήξης αίματος.	Πρώιμα βρέφη, ασθενείς με χρόνια ανεπάρκεια ήπατος, άτομα σε θεραπεία με αντιπηκτικά φάρμακα

  Πίνακας 2: Υδατοδιαλυτές Βιταμίνες  

Βιταμίνη	Λειτουργία Σπουδαιότητα	Συμπτώματα ανεπάρκειας	Ομάδες με ρίσκο να εμφανίζουν συμπτώματα ανεπάρκειας
B1 (θειαμίνη)	Μεταβολισμός των υδατανθράκων, παραγωγή ενέργειας , λειτουργία των νεύρων	Beri-Beri (νευρολογικά συμπτώματα, απώλεια μυϊκού ιστού, καρδιακή ανεπάρκεια, οιδήματα)	Άτομα με χρόνιο εθισμό         στην αλκοόλη
B2 (ριβοφλαβίνη)	Παραγωγή ενέργειας, μεταβολισμός  λιπών, πρωτεϊνών και υδατανθράκων, Υγεία δέρματος και βλεννογόνου	Ανεπάρκεια ανάπτυξης, φλεγμονές στόματος και γλώσσας, προβλήματα ματιών, ζαλάδες, κακή πέψη, δερματίτιδα	Άτομα με χρόνιο εθισμό στην αλκοόλη, καπνιστές, άτομα με υψηλή σωματική κόπωση
B6 (πυριδοξίνη)	Μεταβολισμός πρωτεϊνών, Υγεία ανοσοποιητικού συστήματος, λειτουργία νευρικού συστήματος, Σύνθεση της αιμοσφαιρίνης (Ερυθροκύτταρα )	Πιθανή απώλεια μυϊκού έλεγχου, νευρικότητα, δερματίτιδα, ευαισθησία στην ινσουλίνη, τριχόπτωση, ανωμαλίες σε στόμα και γλώσσα, ακμή, ευερεθιστικότητα, μυϊκή αδυναμία, σπασμοί σε νήπια, αναιμία, αρθρίτιδα	Άτομα με χρόνιο εθισμό στην αλκοόλη, καπνιστές
B12 (Κοβαλαμίνη)	Ανάπτυξη και διαίρεση των κυττάρων,  Μεταβολισμός των λιπαρών οξέων	Κακοήθης αναιμία, κόπωση και γενική αδυναμία, ανορεξία, νευρικότητα, εγκεφαλικές βλάβες, μειωμένη ανάπτυξη στα παιδιά	Veganer (φυτοφάγοι, οι οποίοι δεν καταναλώνουν κρέας, αυγά,γαλακτοκομικά προϊόντα ), ηλικιωμένα άτομα, άτομα με στομαχικές διαταραχές
C (Ασκορβικό οξύ)	Απαραίτητη για την παραγωγή του κολλαγόνου και για την υγειά των οστών και των ούλων. Αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου και την αντίσταση στις λοιμώξεις	Σκορβούτο, μυϊκή αδυναμία, αναιμία, απώλεια όρεξης, αιμορραγίες δέρματος, βραδεία επούλωση πληγών και καταγμάτων, αιμορραγία ούλων, εύκολοι μωλωπισμοί, μικρή αντίσταση στις λοιμώξεις	Καπνιστές, ηλικιωμένα άτομα

 

Βιοτίνη	Παραγωγή της ενέργειας στο οργανισμό από λίπος. Μεταβολισμός των πρωτεϊνών, Σύνθεση των λιπαρών οξέων	Μεγάλη εξάντληση, ανορεξία, κακός μεταβολισμός των λιπών, μυϊκοί πόνοι, κατάθλιψη, ωχρότητα, δερματίτιδα Στα βρέφη: ανεπάρκεια ανάπτυξης	Δεν κινδυνεύει μια ειδική ομάδα ανθρώπων
Φυλλικό οξύ	Απαραίτητο για τη διαίρεση των κυττάρων και την ανάπτυξη, για το σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, για την αναπαραγωγή, για την υγειά των αδένων και του συκωτιού	Aνεπάρκεια βιταμίνης B12, αναιμία, επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, γαστρεντερικές διαταραχές, καθυστέρηση ανάπτυξης, γκριζάρισμα μαλλιών	Άτομα με χρόνιο εθισμό στην αλκοόλη,καπνιστές,εγκυμονούσες, έμβρυο
Νιασίνη (Νικοτινικό οξύ)	Μεταβολισμός υδατανθράκων, πρωτεϊνών, λιπών. Ανάπτυξη των κυττάρων, μεταβολισμό του ασβεστίου	Πελλάγρα (γαστρεντερικές ενοχλήσεις, δερματίτιδα, εμετός διάρροια), προβλήματα νεφρών, αϋπνία	Άτομα του Τρίτου Κόσμου
Παντοθενικό οξύ	Μεταβολισμός λιπών, υδατανθράκων και ορισμένων  αμινοξέων, σύνθεση των λιπαρών οξέων, χοληστερίνης και ορμονών, σημαντικό για το δέρμα , τα επινεφρίδια, την παραγωγή αντισωμάτων, διεγείρει την ανάπτυξη, καταπολεμά το στρες	Με ισορροπημένη διατροφή χωρίς διαταραχές, στομαχικές διαταραχές	Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες ομάδες ανθρώπων

  Ιωάννα Χαλιμούρδα : Πτυχιούχος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Α.Τ.Ε.Ι Θες/κης-τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας.