Αρτηριακή πίεση

Για την επαρκή αιμάτωση των ιστών και την τροφοδοσία τους με οξυγόνο, εκτός από την καρδιακή λειτουργία, χρειάζεται και η διατήρηση της πίεσης του αίματος, σε καθορισμένα όρια.   Το υψηλότερο σηµείο που φθάνει η πίεση µέσα στην αρτηρία λέγεται συστολική πίεση ή απλά µεγάλη πίεση, ενώ το ελάχιστο σηµείο που πέφτει η πίεση στην αρτηρία λέγεται διαστολική πίεση ή µικρή πίεση.   Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας, η φυσιολογική αρτηριακή πίεση πρέπει να είναι, για την µεν συστολική µικρότερη από 140mmHg, για τη δε διαστολική µικρότερη  από  90mmHg. Η  αρτηριακή  πίεση  παριστά  µια  συνεχιζόµενη  µεταβλητή παράµετρο της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισµού. Συνεπώς ο καθορισµός σταθερών ορίων µεταξύ του φυσιολογικού και του παθολογικού είναι δύσκολος και έχει αποτελέσει το αντικείµενο αλληλοσυγκρουόµενων απόψεων και µεγάλων διαφωνιών µεταξύ των ειδικών κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετειών.   Η πίεση του αρτηριακού αίµατος εξαρτάται από : α) τον όγκο του αίµατος, β) τις περιφερικές αντιστάσεις, γ)  τη γλοιότητα του αίµατος και δ) τον κατά λεπτό όγκο του αίµατος   Παράγοντες που επηρεάζουν την πίεση του αίµατος είναι οι εξής: Η  αναλογία: η  καρδία  στέλνει  το  αίµα στις  αρτηρίες µε  αναλογία που ποικίλλει, ανάλογα µε το τι σκεφτόµαστε ή πράττουµε.   Η διάµετρος: οι µικρότερες αρτηρίες έχουν µεταβλητή διάµετρο, ανάλογα µε την πίεση που ασκούν οι µύες που τις περιβάλλουν. Η τάση των µυών εξαρτάται από σήµατα του εγκεφάλου και από ορµόνες που εκκρίνονται και κυκλοφορούν στο αίµα.   Η τριβή: η τριβή στα τοιχώµατα των αρτηριών αυξάνεται όσο ( γερνούν), γίνονται τραχύτερες και αποκτούν κηρώδεις πλάκες από ένα µείγµα πηγµένου αίµατος και χοληστερόλης. Αυτή η τραχύτητα ανεβάζει την πίεση του    αίµατος,    γιατί    αυξάνει    την  αντίσταση    στη    ροή    του,    αλλά    και επιταχύνεται  από  την  αυξηµένη  πίεση  δηλαδή  υπάρχει  ένας  φαύλος κύκλος.   Ιξώδες και όγκος : και τα δύο ποικίλλουν, κυρίως ανάλογα µε τη λήψη αλατιού, την επάρκεια των νεφρών και το µέγεθος και σχήµα των ερυθρών αιµοσφαιρίων, που µπορεί να µεταβληθεί από τα χαµηλά επίπεδα σιδήρου στο αίµα ή από τα υψηλά του οινοπνεύµατος. Η  αρτηριακή  πίεση  παρουσιάζει  διαφορές  µεταξύ  ανδρών  και  γυναικών  και λευκών και µαύρων και επιπλέον µεταβάλλεται:   α. Με την ηλικία. Η συστολική αρτηριακή πίεση αυξάνει προοδευτικά µέχρι το τέλος της ζωής και µάλιστα στην ηλικία µετά τα 60 έτη ένα µεγάλο ποσοστό των    ηλικιωµένων  έχει  συστολική  αρτηριακή  πίεση  µέσα  στα  όρια  του παθολογικού. Η διαστολική αρτηριακή πίεση ανέρχεται βραδέως µέχρι  την ηλικία των 55 ετών περίπου και στη συνέχεια παραµένει στα ίδια επίπεδα ή και υποχωρεί κάπως.   β. Με την επίδραση ψυχικής και σωµατικής καταπόνησης. Η έντονη σωµατική άσκηση και καταπόνηση και κυρίως η δυναµικού ή ισοµετρικού τύπου µυϊκή προσπάθεια αυξάνει παροδικά, την αρτηριακή υπέρταση και ιδίως την συστολική αρτηριακή πίεση. Άνοδος της αρτηριακής πίεσης πολλές φορές σηµαντικού βαθµού συνοδευόµενη συνήθως από ταχυκαρδία συµβαίνει κατά τη διάρκεια ανησυχίας και ψυχικών κλονισµών.   γ. Με την επίδραση ενδογενών ρυθµιστικών µηχανισµών. Η λειτουργία και οι αλληλεπιδράσεις των κύριων µηχανισµών- αξόνων που αποτελούν το ενδογενές ρυθµιστικό σύστηµα της αρτηριακής πίεσης είναι συχνά υπεύθυνα για την διατήρηση της σε ένα σταθερό επίπεδο ή την πρόκληση αποκλίσεων και αστάθειας.   δ. Κατά τη διάρκεια του 24ώρου. Η αρτηριακή πίεση των φυσιολογικών και των υπερτασικών ατόµων παρουσιάζει µεταβολές και διακυµάνσεις δύο τύπων. Ο ένας ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό 24ωρο ρυθµό (Κιρκαδιανό ρυθµό) ο οποίος επαναλαµβάνεται σταθερά και χαρακτηρίζεται από την παρουσία των υψηλότερων πιέσεων τις πρωινές ώρες µετά την έγερση, την προοδευτική µείωση της µέχρι τις ώρες του νυχτερινού ύπνου οπότε γίνονται χαµηλότερες, µε το ναδίρ περί την 3ην – 4ην πρωινή ώρα.   ε. Με την επίδραση διαφόρων συνηθειών, διαιτητικών συνήθως όπως είναι η υπερβολική χρήση άλατος και οινοπνευµατωδών και η παχυσαρκία. Οι καταστάσεις αυτές µπορεί να προκαλούν αυξήσεις της αρτηριακής πίεσης, οι  οποίες  όµως  συνήθως  υποχωρούν  όταν  το  προκλητικό  αίτιο  παύει  να υπάρχει.   στ.Με τη λήψη διαφόρων φαρµάκων.   Θα ήταν παράληψη να µην αναφερθεί µαζί µε τους παράγοντες που επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση και ο γενετικός. Η προδιάθεση για ανάπτυξη υπέρτασης σε παιδιά υπερτασικών είναι σαφής και οι πιέσεις των γενικά είναι υψηλότερες από ότι στα παιδιά µη υπερτασικών γονιών. Τέλος, µαζί µε τις µεταβολές που παρουσιάζει η αρτηριακή πίεση πρέπει να σηµειωθεί και η περιοδική κύµανση που παρατηρείται σε µερικά άτοµα και που δεν σχετίζεται µε σωµατική άσκηση ή ψυχική ένταση.   Δημήτριος Κρυπωτός Ιατρός – Παθολόγος