Απώλεια – Πένθος

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι από τις πιο οδυνηρές καταστάσεις που βιώνει ο καθένας μας  κάποια στιγμή στη ζωή του. Εγείρει μια πληθώρα αρνητικών συναισθημάτων όπως είναι ο πόνος(ψυχικός ή ακόμα και σωματικός), η θλίψη, η απόγνωση, ο θυμός κ.α. Αλλά γιατί η απώλεια πονάει; Ορισμένοι από τους λόγους είναι ότι  το  άτομο που αποχαιρετάμε είναι ένα κομμάτι της δικής μας ζωής με το οποίο είχαμε συνδεθεί συναισθηματικά και επενδύσει. Επίσης ο άνθρωπος έχει έναν έμφυτο φόβο για τη μοναξιά και το θάνατο όπως και για το άγνωστο, τη νέα αυτή κατάσταση  που η απώλεια επιφέρει. Το πένθος είναι η φυσιολογική αντίδραση του ψυχισμού στην απώλεια. Δεν είναι ένα μεμονωμένο συναίσθημα αλλά περισσότερο μια αλληλουχία συναισθημάτων και μηχανισμών που οδηγούν στην τελική έκβαση που είναι η αποδοχή. Σχηματικά χωρίζεται σε πέντε φάσεις που μπορούν να διαδέχονται η μία την άλλη ή και όχι. Το πρώτο στάδιο είναι η άρνηση. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας όπου το άτομο αρνείται την πραγματικότητα (το θάνατο) και  πιστεύει ότι αυτό δε συμβαίνει. Το δεύτερο στάδιο είναι αυτό του θυμού. Σε αυτό το στάδιο το κυρίαρχο συναίσθημα είναι ο θυμός που μπορεί να στρέφεται εναντίον όλων – του εαυτού του, του ιδίου του προσώπου που χάθηκε, των γιατρών ακόμα και του Θεού. Στο τρίτο στάδιο έρχεται η διαπραγμάτευση ενώ στο τέταρτο η θλίψη ή  και η κατάθλιψη. Σε αυτά τα στάδια ο πενθών αρχίζει να εξοικειώνεται με την πραγματικότητα και να θρηνεί, ενώ στο πέμπτο και τελευταίο στάδιο βρίσκεται η αποδοχή. Πλέον έχει  αποδεκτεί το  γεγονός και ξεκινά  να επανακτά τις δυνάμεις του. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο χρόνος και η ομαλή εξέλιξη του πένθους επιφέρουν την ψυχική  ηρεμία και το άτομο είναι πια  σε θέση να επανατοποθετήσει τη ζωή του σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις,  η διαδικασία του πένθους δεν εξελίσσεται ομαλά και υπάρχει καθήλωση σε ένα από τα στάδια που προαναφέρθηκαν.  Ενδεικτικά μερικά από τα σημάδια που μαρτυρούν ότι το πένθος είναι παθολογικό είναι για παράδειγμα η υπερβολική ενασχόληση με το νεκρό για μεγάλο χρονικό διάστημα, η μη εγκατάλειψη συνηθειών και τελετουργιών που γίνονταν όταν ο εκλιπών ζούσε (καθήλωση στην άρνηση), η ύπαρξη θυμού και ενοχών για τον χαμό του αγαπημένου προσώπου για παρατεταμένο διάστημα (καθήλωση στον θυμό), ή η χρόνια κατάθλιψη που έχει επιφέρει σημαντικές εκπτώσεις στην επαγγελματική και κοινωνική  ζωή. Πολλά είναι τα συμβάντα της ζωής που μπορεί να προκαλέσουν μια περίοδο πένθους και όλα σχετίζονται με την απώλεια. Για παράδειγμα η απώλεια της εργασίας περιουσιακών στοιχείων ,  κάποιου μέλους του σώματος  ή ο κλονισμός της υγείας  γενικότερα, ακόμα και ο χωρισμός ενός ζευγαριού θεωρείται ένας μικρός θάνατος. Κανένας άνθρωπος δεν είναι προετοιμασμένος  για την απώλεια και πάντα αυτή θα πονά. Αυτό που θα μπορούσε να κάνει κανείς σε μια τέτοια περίπτωση είναι να  αφήσει ελεύθερο τον εαυτό του να εκφράσει τα συναισθήματα που τον κατακλύζουν. Αν για κάποιο λόγο δεν μπορεί να μιλήσει μπορεί να γράψει. Ας εκφράσει και τα συναισθήματα ή τις σκέψεις του προς τον εκλιπόντα ακόμα και αν αυτός δεν τον ακούει πια. Μπορεί να λάβει υποστήριξη από τα οικεία άτομα και τους φίλους του. Το να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό είναι δική του επιλογή αν αισθανθεί ότι κάτι δεν πάει καλά. Σε αυτό το ενδεχόμενο,  ο ειδικός θα διευκόλυνε την ομαλή πορεία του πένθους, την διαχείριση των συναισθημάτων  και την αποδοχή με στόχο την διατήρηση της ψυχικής  υγείας.   Βασιλαδιώτη Βασιλική Ψυχολόγος Απόφοιτη Α.Ε.Ι. Κρήτης