Αθλητική μάλαξη και προθέρμαση

Είναι γνωστό ότι η προθέρµανση είναι γενική και ειδική. Στη γενική προθέρµανση επιχειρείται να επιτευχθεί ανακατανοµή του αίµατος στις µεγάλες µυϊκές οµάδες, που θα συµµετάσχουν στο άθληµα που θα εκτελέσει ο αθλητής στη συνεδρία της προπόνησης, η του αγώνα. Αυτό γίνεται κυρίως µε χαλαρό τρέξιµο, σχοινάκι, κυκλοεργόµετρο κ.τ.λ. Στην ειδική προθέρµανση η προσοχή επικεντρώνεται σε εκείνες  τις µυϊκές οµάδες, που θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο σχετικό άθληµα. Το κατά πόσο η µάλαξη µπορεί να αντικαταστήσει, τόσο τη γενική, όσο και την ειδική προθέρµανση είναι άγνωστο. Ερευνητικά δεδοµένα δεν υπάρχουν που να αποδεικνύουν ότι αντικαθιστώντας την προθέρµανση µε  τη  µάλαξη  πριν  τον  αγώνα  η  την  προπόνηση,  είναι  δυνατόν  να προληφθούν οι τραυµατισµοί. Ο C. Kresge σε µια ανασκόπηση ¨µάλαξη και άθληση¨ αναφέρει: ¨πριν το αγώνισµα υπάρχει ανάγκη για θεραπεία µικρής διάρκειας, η οποία θα είναι    υποβοηθητική    στο    ΄΄ζέσταµα    του    αθλητή΄΄,     δηµιουργώντας υπεραιµία κ.τ.λ ¨. Συµπεραίνεται λοιπόν ότι η µάλαξη δεν µπορεί να θεωρηθεί    αυτοδύναµη,    αλλά    αποτελεί    ένα    µέρος    της    µοντέρνας προπόνησης. Τα ίδια υποστηρίζει και ο  Dubrovski ο  οποίος στο  σύγγραµµα του ΄΄Αθλητικό  µασάζ΄΄  αναφέρει  χωρίς  βιβλιογραφική  παραποµπή:  ΄΄σε µερικά αθλήµατα (χόκεϊ, µπάσκετ, κολύµπι, σκι, ποδήλατο, κ.α.) είναι δυνατόν να γίνει αντικατάσταση του γενικού µέρους της προθέρµανσης µε τη µάλαξη΄΄. Λογικό είναι λοιπόν να λεχθεί ότι η σωστή διαδικασία προθέρµανσης, συµπεριλαµβανοµένων και των διατακτικών ασκήσεων δεν µπορεί να αντικατασταθεί από τη µάλαξη. Σε ορισµένα αθλήµατα, όπως σωστά επισηµαίνει ο Dubrovski, είναι δυνατόν να αντικατασταθεί µόνο ο το γενικό µέρος της προθέρµανσης, το ειδικό, όµως µέρος της θα εκτελείται µε το σωστό τρόπο. Όπως όµως επισηµαίνεται και από τον Kresge η µάλαξη αποτελεί για τους σοβιετικούς σηµαντικό µέρος της προπόνησης. Αντίθετα οι J. Ylinen    και M. Cash στο σύγγραµµα τους ΄΄Αθλητικό µασάζ΄΄ δεν κάνουν κάποια ειδική αναφορά στη µάλαξη στα πλαίσια της προετοιµασίας    του    αθλητή    µε    την    έννοια    της    προθέρµανσης.    Οι συγγραφείς αυτοί στη βιβλιογραφία τους αναφέρουν ελάχιστες έρευνες, που έγιναν σε αθλητές, και κινούνται µε βάση τις γενικότερες επιδράσεις της µάλαξης στο γενικό πληθυσµό. Ένας άλλος σηµαντικός λόγος για την ενσωµάτωση της µάλαξης στην περίοδο της προθέρµανσης, είναι η επίδραση που έχει στην ψυχολογία του αθλητή και στην προσαρµογή του πριν από τον αγώνα, η την προπόνηση, να δεχθεί µεγάλες επιβαρύνσεις. Σωστά λοιπόν η µάλαξη είναι    ένα    από    τα    βασικά    συστατικά    της    µοντέρνας    προπόνησης.   Μάλαξη και αποθεραπεία   Αποθεραπεία είναι η επάνοδος του καρδιακού ρυθµού του αθλητή στα πριν την προπόνηση, η τον αγώνα επίπεδα. Αυτό επιτυγχάνεται µε λίγο τρέξιµο και κυρίως διατάσεις (ενεργητική αποθεραπεία) η µε µάλαξη και δινόλουτρο (παθητική αποθεραπεία). Η µάλαξη στην µοντέρνα αθλητική προπόνηση, αποτελεί µέρος της προπονητικής συνεδρίας και ενσωµατώνεται στα συστατικά της. Έτσι λοιπόν γίνεται εφαρµογή της και στην αποθεραπεία, όπου σε συνδυασµό µε τις διατάσεις βοηθάει αποτελεσµατικά την ανάνηψη του αθλητή, µε την αποµάκρυνση των παραγώγων καύσης, µείωση του µυϊκού κάµατου και    επαναφορά    των    λειτουργιών    του    αθλητή    στα    πριν    τη    µυϊκή καταπόνηση επίπεδα. Η    µάλαξη    στην    περίοδο    της    αποθεραπείας    έχει    κυρίως    γενικό χαρακτήρα και γίνεται σε περιοχές, που είχαν µεγαλύτερη επιβάρυνση κατά τις φάσεις του αγώνα, η της προπόνησης (π.χ. κάτω άκρα δροµείς, ποδοσφαιριστές-άνω  άκρα  αθλητές  ρίψεων).   Μάλαξη και αποκατάσταση   Στον  τοµέα  της  αποκατάστασης,  µετά  από  τραυµατισµό  τόσο  στα µαλακά µόρια, όσο και στα οστά, οι έρευνες συµφωνούν απόλυτα ότι η µάλαξη βοηθάει σηµαντικά. Ειδικά σε  µυϊκές κακώσεις (αιµατώµατα, θλάσεις),    η    δηµιουργία    εκτεταµένου    ουλώδους    ιστού,      περιορίζει σηµαντικά τη µυϊκή ελαστικότητα και την απόδοση του αθλητή, αφού υπάρχει  πρόβληµα στο  εύρος  τροχιάς  της  κίνησης  και  επηρεάζεται  ο συντονισµός.        Η    µάλαξη    µε    την        έννοια        της    ανάτριψης, επαναπροσανατολίζει  τις κολλαγόνες ίνες, και τις δίνει τη δυνατότητα να αποκτήσουν τις φυσιολογικές βιοµηχανικές ικανότητες τους. Ακόµη σε  τραυµατισµούς σε συνδέσµους και τένοντες το µασάζ προκαλεί λύση των ινωδών συµφύσεων και επαναπόκτηση του φυσιολογικού εύρους κίνησης της άρθρωσης. Σηµαντική είναι η επίδραση της µάλαξης στην πύλη του πόνου του τραυµατισµένου αθλητή. Ο πόνος είναι ένα ερέθισµα που µεταφέρεται στο κέντρο πόνου του εγκεφάλου µέσω της ρολάνδειας ουσίας του νωτιαίου µυελού από τη διέγερση των αισθητικών υποδοχέων (ελεύθερες νευρικές απολήξεις για τον πόνο). Η µάλαξη διασπά τον κύκλο του πόνου µε χαλάρωση των µυϊκών ινών. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη δράση που παρουσιάζει στην ενεργοποίηση του ΚΝΣ και την παραγωγή των ενδογενών οπιούχων ουσιών (β ενδορφίνες, εγκεφαλίνες), που αυξάνουν την πύλη του πόνου και µειώνουν την αίσθηση του, αφού η πύλη είναι κλειστή  και  δεν  περνούν  επώδυνα  ερεθίσµατα  προς  τον  εγκέφαλο.  Ακόµη    η µάλαξη βοηθάει την απορρόφηση του οιδήµατος µετά από κάποιο τραυµατισµό. Οίδηµα χαρακτηρίζεται η αύξηση του υγρού των ιστών και είναι αποτέλεσµα ενός τραυµατισµού. Το οίδηµα προκαλεί µείωση της κινητικότητας της τραυµατισµένης περιοχής, πόνο, πίεση και µε την επίδραση στην κυκλοφορία καθυστερεί την επούλωση. Η µάλαξη µε    την    επιτάχυνση    που    προκαλεί    στην    µεταβολική    κυκλοφορία, επιταχύνει    την    αποκατάσταση    του    τραυµατισµού.     Τρόπος εργασίας του θεραπευτή   Ο θεραπευτής (µασέρ), κατά τη διάρκεια του µασάζ θα πρέπει να κάνει µικρά    διαλλείµατα    για    την    ξεκούραση    των    χεριών    του    και    την συµπλήρωση σχετικών στοιχείων στο τετράδιο των παρατηρήσεων. Πρέπει να τονιστεί ότι, από τη διαρκή, χωρίς διαλειµµατα απασχόληση των χεριών του µασέρ, είναι δυνατό να προκληθούν διάφορες παθήσεις. Για την πρόληψη αυτών των παθήσεων, στο χρόνο των διαλειµµάτων πρέπει να εκτελούνται τινάγµατα των άκρων, κάµψεις του κορµού, επιτόπιο τρέξιµο, κυκλικές κινήσεις στις αρθρώσεις και αυτοµασάζ των χεριών. Με το τέλος της εργασίας καλό είναι να γίνεται πολύ ζεστό µπάνιο    των    χεριών    (θερµοκρασία    νερού    38-40οC)    κι    επακόλουθη επάλειψη τους µε θρεπτική κρέµα.   Διάρκεια και συχνότητα της αθλητικής μάλαξης   Η διάρκεια µιας συνεδρίας µασάζ εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο, την φυσική κατάσταση του αθλητή και την έκταση της περιοχής που υποβάλλεται σε µασάζ.  Η διάρκεια του πριν τον αγώνα είναι 5-20 λεπτά, µετά τον αγώνα 15-35 λεπτά (µέσα σε σάουνα 10-20 λεπτά), και η διάρκεια του αυτοµασάζ υγιεινής 5-15 λεπτά. Η συχνότητα του εξαρτάται από τη λειτουργική κατάσταση του οργανισµού, τους σκοπούς που επιδιώκονται µε την εκτέλεση του, το φύλο και την ηλικία του αθλητή. Έτσι για παράδειγµα το µασάζ αποκατάστασης εκτελείται 2-3 φορές την εβδοµάδα, ενώ σε περιπτώσεις τραυµάτων γίνεται καθηµερινά ή και 2-3 φορές την ηµέρα.   Μάλαξη και σύνδρομο υπερπροπόνησης   Το    σύνδροµο         της    υπερπροπόνησης    µπορεί    να    εµφανιστεί    σε οποιονδήποτε ενεπλέκεται σε προγράµµατα ασκήσεων ή γενικότερα στον αθλητισµό.            Όταν προπονείται κάποιος πέρα από τις σωµατικές του ικανότητες, η απόδοση του µειώνεται απότοµα. Σύντοµα ο αθλητής παρατηρεί    τον    εαυτό        του    να    γίνεται     ολοένα        πιο        επιρρεπής    σε τραυµατισµούς, και όταν επέλθει ο χρόνος αποκατάστασης µοιάζει να κρατάει αιώνες. Πολύ απλά οι αθλητές που πάσχουν από αυτό το σύνδροµο, κάνουν τόσα πολλά, τόσο συχνά, τόσο σκληρά και για τόση πολλή διάρκεια. Για να παραµείνει ένας αθλητής ‘φορµαρισµένος’, όπως λέγεται στην αθλητική  ορολογία,  θα  πρέπει  να  επιτύχει  µια ισορροπία  µεταξύ της υπερφόρτωσης    των    µυών    του    µε    άσκηση    και    των    διαστηµάτων χαλάρωσης τους. Το θεραπευτικό µασάζ βρίσκει κι εδώ ευρεία χρήση, όπως και η υδροµάλαξη,    βοηθώντας    µε    τις    φυσιολογικές    τους    επιδράσεις    να αποφευχθούν    οι    δυσάρεστες    ενοχλήσεις    του    συνδρόµου    της υπερπροπόνησης. Η εφαρµογή της µάλαξης γίνεται σε αίθουσα µα απαλό φωτισµό και µε την τεχνική των γλιστρηµάτων κυρίως. Μετά το πέρας της µάλαξης ενδεικτική είναι η οξυγονοθεραπεία διάρκειας 10-15 λεπτών ή η λήψη κάποιου οξυγονούχου κοκτέιλ. Η µάλαξη εδώ είναι γενικού χαρακτήρα,  περιλαµβάνει  τη  ράχη,  τα  άκρα  και  τον  θώρακα,  και  η διάρκειά    του    είναι    15-25    λεπτά. Ο Mimura Kanichi, (2001),σε µια έρευνά του µε τίτλο ‘Μελέτη της αποκατάστασης    στον    αθλητισµό    µετά    από    προσκληθέν    σύνδροµο υπερπροπόνησης’, που έγινε σε Ιάπωνες αθλητές, κατέληξε στο ότι το µασάζ και τα χαµηλόσυχνα ρεύµατα όπως και ο βελονισµός, µπορούν να χρησιµοποιηθούν ταυτόχρονα ως µέσα θεραπείας για την αντιµετώπιση του συνδρόµου αυτού. Μεγαλύτερα αποτελέσµατα παρατηρήθηκαν στο συνδυασµό των παραπάνω τεχνικών µε τις κλασικές Ασιατικές µεθόδους µασάζ.     Αντώνης Καθέρης Φυσικοθεραπευτής